تورتیکولی یا کجی گردن در کودکان و بزرگسالان

تورتیکولی وضعیتی است که در آن عضلات گردن کودک باعث می‌شود که سر کودک به یک طرف بپیچد و متمایل شود. بالای سر کودک ممکن است به یک طرف و چانه او به طرف دیگر کج شود. تورتیکولی از کلمات لاتین تورتوس Tortus به معنای پیچ خورده و کولوم Collum به معنای گردن گرفته شده است. تورتیکولی در نوزادان و کودکان نسبتاً شایع است. تورتیکولی ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشد (مادرزادی) و یا ممکن است بعداً در دوران نوزادی یا کودکی (اکتسابی) ایجاد شود. تورتیکولی مادرزادی شایع‌ترین نوع تورتیکولی است و معمولاً برای نوزاد بدون درد است.

هنگامی که کودک کنترل بیشتری نسبت به نگهداشتن سر خود پیدا می‌کند، ممکن است بتوان آن را تشخیص داد. تورتیکولی اکتسابی معمولاً در چهار تا شش ماه اول زندگی کودک و یا بعد از آن رخ می‌دهد. ممکن است والدین به طور ناگهانی متوجه آن شوند یا ممکن است کندتر ظاهر شود. تورتیکولی اکتسابی ممکن است بی‌ضرر (خوش خیم) باشد یا ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تری برای سلامتی باشد. در حال حاضر، هیچ راهی برای جلوگیری از کجی گردن و یا تورتیکولی وجود ندارد، با این حال درمان سریع می‌تواند از بدتر شدن آن جلوگیری کند. پزشک شما می‌تواند کجی گردن را با توجه به علت آن در صورت مشخص بودن علائم، درمان کند. هدف درمان تورتیکولی شل کردن عضلات منقبض گردن است.

تورتیکولی گردن چیست؟

به حالت دفورمه و کج بودن گردن تورتیکولی می گویند. در این نوع بیماری گردن دچار کجی و پیچ خوردگی‌ می‌ شود و معمولاً سر به یک سمت خم می شود و به طرف مقابل به هیچ عنوان قابل چرخیدن نیست. این بیماری هم در بزرگسالان و هم در کودکان دیده شده است؛ ولی در کل باید بگوییم تورتیکولی (Torticollis) بیشتر در بین کودکان و نوزادان تازه به دنیا آمده شیوع دارد.

علت تورتیکولی گردن

محققان مطمئن نیستند که چرا یکی از این عضلات در برخی از نوزادان کوتاه می‌شود. ممکن است به دلیل زیر این اتفاق رخ دهد:

• نحوه قرار گرفتن کودک در رحم مادر
• توسعه غیر طبیعی در عضلات استرنو کلیدو ماستوئید (SCM)
• تجمعی از خون در عضلات گردن کودک (هماتوم)
• ضخیم شدن غیرطبیعی بافت عضلانی کودک (فیبروز)
• سندرم کلیپل فیل، یک نقص مادرزادی نادر که باعث جوش خوردن مهره‌های گردن نوزاد می‌شود.
• تورتیکولی اکتسابی اغلب به دلیل تورم در گلوی کودک رخ می‌دهد. تورم باعث شل شدن بافت‌های اطراف ستون فقرات بالای کودک می‌شود. این شل شدن به مهره‌های گردن کودک اجازه می‌دهد تا از موقعیت طبیعی خود خارج شوند. این اتفاق باعث اسپاسم عضلات گردن کودک می‌شود و باعث می‌شود سر کودک به یک طرف متمایل شود. تورم ممکن است به دلیل عفونت، آسیب یا دلیل نامشخصی باشد.

سایر علل تورتیکولی اکتسابی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• رفلاکس معده به مری (GERD)
• مشکلات بینایی
• واکنش به داروهای خاص
• بافت اسکار یا زخم
• آرتریت گردن ( اسپوندیلوز گردنی )
• سندرم ساندیفر، یک بیماری نادر که ترکیبی از رفلاکس معده به مری (GERD) با اسپاسم گردن است.
• سندرم گریزل، یک عارضه نادر عفونت‌های سر و گردن یا جراحی‌های گوش، حلق و بینی (ENT).

علائم تورتیکولی

تورتیکولی عضلانی مادرزادی

1. دامنه حرکتی سر و گردن کودک محدود می ‌شود.
2. سر به یک سمت خم می شود و چانه در سمت دیگری قرار می ‌گیرد.
3. یک تومور کوچک در عضله استرنوکلیدوماستوئید به وجود می آید.
4. هماهنگ نبودن سر و صورت که نشان دهنده پلاژیوسفالی است.
5. دیسپلازی های لگن که بر اساس آن در برخی از موارد ممکن است فرد دچار مشکلات عضلانی اسکلتی شود.

تورتیکولی اکتسابی

1. دامنه حرکتی سر و گردن محدود می‌ شود.
2. سر به یک سمت و چانه به سمت دیگری خم می شود.
3. تورتیکولی پراگزیسمال (این نوع بیماری ممکن است خیلی جزئی باشد و یا این که شدید اگر فرد در حمله شدید قرار بگیرد علائمی مانند استفراغ تحریک پذیری ‌و غش همراه آن است).
4. سردرد
5. لرزش سر
6. گردن درد
7. شانه در یک طرف بدن بالاتر است
8. سختی و سفتی عضلات گردن

علائم تورتیکولی در نوزادان

کودکانی که به تورتیکولی مبتلا هستند در بیشتر مواقع رفتارشان مثل نوزادان دیگر می باشد، مگر این که بخواهند گردنشان را بچرخانند. کودکان مبتلا به این بیماری برای چرخاندن گردن خود دچار محدودیت های زیر می شوند:

• سر نوزادان بیشتر به یک سمت و یک جهت کج می شود.
• کودکان مبتلا به این بیماری در بیشتر مواقع به جای این که شما را با چشم همراهی کنند از بالای شانه به شما نگاه می کنند.
• هنگام تغذیه با شیر مادر فقط یک پستان را ترجیح می‌ دهند.

انواع تورتیکولی

• تورتیکولی مادرزادی

به وضعیتی اطلاق می شود که در بدو تولد وجود داشته و شایع تر از نوع دیگر است . تورتیکولی مادرزادی می‌تواند در نتیجه زایمان‌های سخت یا اگر نوزاد در دوران بارداری یک موقعیت خاص را در رحم حفظ کرده باشد، رخ دهد. اگرچه تورتیکولی مادرزادی به طور معمول بلافاصله پس از تولد قابل شناسایی است؛ اما بسیاری از والدین تا زمانی که کودک در حدود 2 ماهگی کنترل حرکت سر را به دست می‌آورد متوجه نمی‌شوند که فرزندشان دچار این مشکل است.
معمولاً تورتیکولی مادرزادی به تکنیک‌های تغییر موقعیت بسیار خوب پاسخ می‌دهد و هر چه زودتر کودک در موقعیت جایگزین قرار گیرد، درمان‌ها موفقیت‌آمیزتر هستند. تورتیکولی مادرزادی اغلب به پلاژیوسفالی مربوط می شود؛ زیرا این نوزادان مدت زمان قابل توجهی را در یک نقطه می گذرانند که منجر به فشار بر قسمت هایی از جمجمه می شود که ممکن است دچار عدم تقارن شود و رشد مناسب را برای آنها دشوار می کند و در نتیجه سر ناهموار می شود.

• تورتیکولی اکتسابی

یک بیماری است که می تواند پس از تولد ایجاد شود و اغلب در شش ماه اول قابل توجه است. علت تورتیکولی اکتسابی معمولاً رشد نکردن طول ماهیچه های گردن به طور یکنواخت است که در نتیجه به یک طرف محدود می شود. این نوع تورتیکولی گاهی به طور ناگهانی در بزرگسالان اتفاق می افتد. ممکن است فرد بدون هیچ علامتی به رختخواب برود و سپس صبح روز بعد با گردنی منقبض از خواب بیدار شود. این وضعیت به عنوان تورتیکولی حاد شناخته می شود. این بیماری یک علت بسیار شایع گردن درد و سفتی است.

عوارض بیماری تورتیکولی

در صورتیکه درمان به درستی انجام نگیرد، موجب می شود که فرد در بزرگسالی مشکلات زیادی را تجربه کند. از جمله این مشکلات کاهش انعطاف گردن و محدودیت در فعالیت های روزمره است. در نتیجه فرد برای انجام فعالیت های روزمره باید از حرکات جبرانی استفاده کند که این وضعیت می تواند موجب اختلال و درد در ستون فقرات و عضلات اطراف گردد.

تورتیکولی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک یک معاینه فیزیکی برای تشخیص تورتیکولی انجام می‌دهد. متخصص به میزان پیچ خورده یا کج شدن سر نگاه می‌کنند. پزشکان همچنین گردن را معاینه می‌کنند و به دنبال عضلات متورم یا سفت در این ناحیه می‌گردند. همچنین یک وسیله نقاله مانند نیز هست که درجه خمیدگی سر را می‌توان تشخیص داد. بسته به شدت بیماری، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را توصیه کند:

• تصویربرداری اشعه ایکس گردن
• توموگرافی کامپیوتری سر و گردن (سی تی اسکن)
• اسکن رزونانس مغناطیسی سر و گردن (MRI)

آیا تورتیکولی خطرناک است؟

در اکثر مواقع این بیماری خطر جانی یا جسمی را به همراه ندارد و تنها مشکل آن ایجاد درد در ناحیه گردن و عدم توانایی فرد برای حرکت کامل گردن است که آنها پس از مداوا و معالجه به طور کامل از بین می‌رود.

درمان تورتیکولی گردن در کودکان و نوزادان

خوشبختانه راه و روش‌های درمانی زیادی برای این بیماری وجود دارد. پزشکان پس از معاینه کودک یا نوزاد و سنجیدن شرایط وی، بهترین روش درمانی را انتخاب می‌کنند. انواع روش‌های درمان تورتیکولی در کودکان عبارت‌اند از:

• فیزیوتراپی تورتیکولی در کودکان

بهترین و در عین حال مؤثرترین روش برای درمان تورتیکولی در کودکان فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی تورتیکولی مادرزادی و اکتسابی باعث درمان کامل کودک شده و هیچ‌گونه عارضه‌ای هم ندارد. در این فرایند درمان، فیزیوتراپ تمرینات مختلفی را برای کودکان در نظر می‌گیرد که با انجام آنها رفته‌رفته این بیماری درمان شود. شایان ذکر است که بسته به شدت درد و سن‌وسال کودک، جلسات فیزیوتراپی تعیین می‌شوند. از این رو این روش درمانی ممکن است بین چند هفته تا چند ماه به طول بینجامد؛ اما شما در طی چند جلسه اولیه به صراحت شاهد روند درمان خواهید بود.

• درمان خانگی تورتیکولی در کودکان

در واقع روش‌های مختلفی برای درمان خانگی تورتیکولی وجود دارد به‌عنوان‌مثال حرکت‌های کششی مختلفی وجود دارد که می‌توانند نقش فیزیوتراپی را ایفا کنند. از آن گذشته راهکارهایی را برای حین شیر خوردن نوزاد، یا خوابیدن کودک روی تخت پیشنهاد می‌دهند که با رعایت آنها می‌توان تا حد زیادی این بیماری را کنترل کرد. البته شایان ذکر است که درمان‌های خانگی به دلیل حساسیت ناحیه گردن توصیه نمی‌شوند بهتر است حتماً به یک پزشک مراجعه شود؛ چرا که در بسیاری از مواقع دیده شده است که فرد به دلیل ناآگاهی یا کم توجهی والدینشان، حرکات ورزشی را اشتباه انجام داده و این کار، علاوه بر آنکه بهبودی در روند معالجه ایجاد نمی‌کند بلکه کودک را بیشتر اذیت می‌کند.

• مصرف دارو برای درمان تورتیکولی در کودکان

با استفاده از داروهایی نظیر مهار کننده‌های رهاسازی گلوتامات، پرامیپکسول، تری هگزیفنیدیل و … می‌توان بیماری تورتیکولی یا کجی گردن را تا حدودی درمان کرد. از این روش برای درمان کجی گردن کودکان بسیار کم استفاده می‌شود. داروها اصولاً در حالتی که وی تحت شرایط خاصی قرار بگیرد، تجویز می‌شوند.

• کلاه تورتیکولی و درمان کجی گردن در نوزاد

یکی از پرکاربردترین روش‌های درمان تورتیکولی در نوزادان استفاده از این کلاه است. در این روش درمانی نوزاد یا کودک خردسال یک کلاه بر سر خود قرار می‌دهد این کلاه با توجه به ساختاری که دارد، موجب قالب سازی جمجمه می‌شود. این نوع از درمان با توجه به شدت بیماری و شرایط، 3 الی 9 ماه به طول می‌انجامد.

• عمل جراحی تورتیکولی

شاید بتوان گفت نادرترین روش درمانی تورتیکولی استفاده از جراحی است. عمل جراحی در واقع به خاطر عوارض و خطراتی که دارد و از طرفی چون راه‌های زیاد و بی خطری برای درمان این بیماری وجود دارد، در شرایط عادی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد؛ اما در برخی از مواقع لازم است تا حتماً جراحی صورت بگیرد که این تصمیم برعهده جراح است.

درمان تورتیکولی گردن در بزرگسالان

هدف درمان تورتیکولی کاهش کوتاهی، سفتی عضلانی، بهبود تحرک گردن و رفع هر گونه علت زمینه‌ای است که در این بیماری نقش دارد. رویکرد درمانی بسته به سن فرد، شدت علائم، علل زمینه‌ای و پاسخ به مداخلات قبلی متفاوت می‌باشد که ما در اینجا چند گزینه درمانی رایج آورده شده است:

1. داروها:

پزشک برای کاهش اسپاسم و سفتی عضلانی ممکن است از داروهای شل کننده در درمان بهره ببرد. همچنین مسکن‌هایی ممکن است براساس وضعیت درد فرد تجویز شود.

2. بوتاکس:

تزریق سم بوتولینوم برای رفع گرفتگی و تضعیف عضلات در سمت کوتاه و سفت شده صورت می‌گیرد. این تزریق معمولاً طی چند دوره تکرار می‌شود و نکته‌ای مهمی که باید رعایت شود انجام کاردرمانی و فیزیوتراپی بعد از بوتاکس جهت دائمی سازی تغییرات به وجود آمده می‌باشد.

3. فیزیوتراپی:

تمرینات و تکنیک‌های فیزیوتراپی نقش اساسی در درمان تورتیکولی دارند. یک فیزیوتراپیست می‌تواند شما را از طریق تمرینات کششی، تمرینات دامنه حرکتی، آموزش وضعیت‌های صحیح و تمرینات تقویتی با هدف قرار دادن عضلات گردن حمایت کند. در کلینیک‌های فیزیوتراپی از تکنیک‌هایی مانند درمان دستی ، ماساژ، گرما درمانی، تحریک الکتریکی TENS و طب سوزنی برای کاهش درد و تنش عضلانی و بهبود انعطاف پذیری استفاده می‌شود. همچنین آموزش وضعیت مناسب خوابیدن و فعالیت و پوزیشن کار جهت جلوگیری از عود مجدد این اختلال صورت می‌گیرد. آموزش‌های لازم جهت ویژگی‌های کج گردنی و تمریناتی که لازم است بیماران در منزل انجام دهند، توسط فیزیوتراپیست مشخص می‌شود.

4. کاردرمانی:

متخصصین حیطه کار درمانی پس از ارزیابی که از وضعیت بیمار انجام می‌دهند و بر مبنای شکایات و اولویت‌های فرد در زندگی، پلن در مانی متناسب با وضعیت هر فرد را طراحی می‌کنند. طی جلسات کاردرمانی عضلات کوتاه شده تحت استرچ مناسب قرار گرفته و کش می‌آیند. همچنین عضلاتی که ضعیف هستند از طریق تمرینات مختلف تقویت می‌شوند. کاردرمانگران اصلاحات لازم در فعالیت‌های روزمره زندگی و وسایل مختلف را به بیماران توصیه می‌کنند. چنانچه فرد به ارتز یا بریس خاصی نیاز داشته باشد در اینجا تشخیص و توصیه می‌شود.

5. جراحی:

در موارد شدید کج گردنی و زمانی که درمان‌های غیرتهاجمی بهبود کافی ایجاد نکرده باشد، ممکن است جراحی توصیه شود. مداخلات جراحی شامل ریلیز یا رها شدن عضلات سفت و کوتاه گردن یا تنظیم مجدد مهره‌های گردن می‌باشد. روش جراحی بسته به شرایط فرد و علت اصلی بیماری متفاوت می‎باشد.

حرکات اصلاحی برای کج‌ گردنی

یکی از مفیدترین درمان های فیزیوتراپی انجام تمرینات ورزشی می باشد که شما می توانید این تمرینات را در خانه انجام دهید. ورزش های درمانی شامل حرکت های کششی گردن و تمرین های قدرتی برای درمان تورتیکولی نوزادان و بزرگسالان مورد استفاده قرار می گیرد. لازم به ذکر است که بدانید فیزیوتراپیست هنگامی که نوزاد مبتلا به پیچ خوردگی گردن را معاینه می کند، تمام مهارت های حرکتی او را زیر نظر می گیرد و تمرین مخصوص سنش را برای او ارائه می دهد. این گونه تمرینات به دو دسته حرکت های ورزشی کششی و قدرتی تقسیم می ‌شوند که ما در زیر به چند نمونه از آن اشاره می کنیم:

• حرکات کششی

به منظور انجام این حرکت شما باید سعی کنید سر خود را در راستای ستون فقرات نگه دارید این تمرین می تواند عضله کوتاه شده شما را مورد کشش قرار دهد. برای انجام این تمرین شما اول باید بایستید. بعد سر خود را به سمت عقب خم کنید، به طوری که بتوانید سقف و آسمان را نگاه کنید. دوباره بعد از آن به حالت اولیه خود بازگردید و این تمرین را چندین بار تکرار کنید. این تمرین ورزشی را می توان به صورت ایستاده و نشسته انجام داد، به این طریق که گردنی که دچار آسیب دیدگی شده است را شما با دست آن را به سمت مخالف کشش می دهید. شما باید به طور متناوب سرتان را در یک مسیر نیم دایره بچرخانید.

• حرکات تقویتی

برای انجام این تمرین شما به یک توپ نیاز دارید و باید این گونه عمل کنید که توپ را به صورت معلق در هوا به سمتی که عضله گردن شما دچار بیماری شده است قرار دهید. بعد از آن سعی کنید با سر خود به توپ ضربه وارد کنید. این عمل باعث می شود عضلات کوتاه شما کش بیاید. برای انجام این تمرین شما باید به سمت پهلویی که دچار آسیب دیدگی شده است بخوابید. بعد از آن سر خود را از روی زمین بلند کنید. با این تمرین شما می توانید عضله کوتاه شده خود را تقویت کنید. در این تمرین شما باید دست موافق خود را در سمتی که گردن مبتلا شده است در کنار گوش قرار دهید و سعی کنید سر خود را با فشار زیاد به سمت دست فشار دهید و تا جایی که می توانید سر را به شانه نزدیک کنید.

• اقدامات لازم هنگام آسیب دیدگی گردن
  تاریخ انتشار : 1392-02-30تاریخ بروز رسانی : 1403-01-28


• درمان قوس سر و گردن با فیزیوتراپی و ورزش
  تاریخ انتشار : 1395-11-06تاریخ بروز رسانی : 1403-01-30


• رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات گردن در تصادفات
  تاریخ انتشار : 1395-12-22تاریخ بروز رسانی : 1403-01-30


• علت و درمان برآمدگی مهره پشت گردن
  تاریخ انتشار : 1392-02-30تاریخ بروز رسانی : 1403-05-01


• درمان صدا دادن مفصل گردن با کریپتوس درمانی
  تاریخ انتشار : 1397-05-09تاریخ بروز رسانی : 1402-08-03