علائم و درمان آرتروز زانو چیست؟

آرتروز به معنای ساییدگی مفصل و تخریب سطح مفصلی است. در بیمار مبتلا به آرتروز یا ساییدگی مفصل تغییر شکل، درد و محدودیت حرکت در مفصل به وجود می آید. آرتریت Arthritis به معنای التهاب مفصل است و استئوآرتریت Osteoarthritis شایع ترین نوع آرتریت است. در استئوآرتریت مشکل اصلی در غضروف مفصلی است و بعد از مدتی استخوان مفصل هم دچار آسیب می شود. آرتروز Arthrosis یک کلمه یونانی به معنای مفصل است ولی به معنای استئوآرتریت هم به کاربرده می شود. در فارسی به جای کلمات استئوآرتریت و آرتروز از کلمه “ساییدگی مفصل” هم استفاده می شود. مفصل جایی است که دو استخوان در کنار هم قرار می گیرند. مفصل باعث می شود قسمت های مختلف بدن نسبت به هم حرکت کنند و حرکت استخوان ها در مفصل به علت کششی است که از طریق عضلات به آنها اعمال می شود.

مفصل زانو از سه استخوان اصلی به نامهای استخوان ران، درشت نی (ساق پا) و کاسه زانو (استخوان کشکک) تشکیل شده است. انتهای این استخوان ها با لایه های ضخیم غضروف پوشانده شده است. غضروف یک لایه ضخیم و شبیه اسفنج است که مفصل را پوشانده و فضای بین استخوان ها را نرم و صیقلی می کند و به این ترتیب امکان حرکت نرم و بدون درد آن را فراهم می نماید. علاوه بر این غضروف عملکرد مؤثر در راستای جذب شوک و ضربه های احتمالی وارد شده به مفصل دارد و در نتیجه این اطمینان را فراهم می کند که فشارهای احتمالی وارد شده به استخوان ها در طول فعالیت های روز بطور یکنواخت در تمام مفصل پخش شود. درد آرتروز در زانوها زمانی ایجاد می شود که غضروف نازک شده و دچار فرسایش شود و به این ترتیب استخوان دچار برآمدگی می شود که در اصطلاح به این برآمدگی خار استخوان می گویند. این مشکل باعث می شود، هنگام تماس استخوان ها با یکدیگر درد زانو، التهاب و خشکی زانو ایجاد شود. شدت بیماری آرتروز در افراد مختلف متفاوت است، گاهی شدت بیماری ملایم است و علائم ساییدگی زانو خفیف بوده یا هیچ علامتی همراه نیست؛ اما در موارد پیشرفته‌ی آرتروز زانو، غضروف تا حدی فرسایش می‌یابد که استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند و در نتیجه استخوان‌ها آسیب می‌بینند و بیمار متحمل درد شدید به علت آرتروز زانو می‌شود.

علل آرتروز زانو

آسیب دیدگی زانو از رایج ترین علت ساییدگی زانو است؛ اما موارد دیگری هم مانند بیماری آرتروز زانو باعث از بین رفتن و ناراحتی مفصل می شود. علل شایع زانو درد در افراد جوان تر عبارتند از استفاده بیش از حد از زانو و آسیب دیدگی. همچنین زانو درد می تواند ناشی از عفونت (به عنوان مثال استئومیلیت، بورسیت سپتیک) و بیماری هایی خاص باشد.

• افزایش سن
• چاقی
• استعداد ژنتیکی
• آسیب دیدن مفصل زانو
• ورزش نکردن/ سبک زندگی بی‌تحرک
• ضعف عضلانی ـ عضله‌های چهارسر ضعیف (عضله‌های کشاله ران که به زانو متصل می‌شوند.)
• استفاده بیش از اندازه طولانی مدت/ تحمیل کردن وزن فراوان بر زانو (انجام مکرر حرکت‌هایی چون سر پا نشستن/ زانو زدن همراه با بلند کردن اشیاء سنگین یا فعالیت‌های پربرخوردی مانند دویدن سریع یا آهسته)
• انحراف پا
• کفش نامناسب (پاشنه بلند)

علائم آرتروز زانو

شایع ترین و اصلی ترین نشانه ها و علائم آرتروز زانو به قرار زیر هستند:

1. درد (خصوصاً در هنگام حرکت دادن زانو، زانو درد در پایان روز بدتر است و با استراحت کردن بهتر می شود).
2. خشکی و بی حرکتی زانو (خصوصاً بعد از استراحت دادن زانو، خشکی زانو پس از استراحت زانو، بعد از دقایقی با حرکت دادن زانو بهتر می شود).
3. صدا دادن زانو (احساس شنیدن صدای تق تق یا صدای قیژ قیژ از درون زانو)
4. بزرگ شدن مفصل زانو بر اثر زائده های استخوانی ایجاد شده است.
5. ورم زانو (که بر اثر تجمع مایع مفصلی اضافی ایجاد می شود).

سایر علائم آرتروز زانو که کمتر شایع هستند عبارتند از:

• خالی کردن زانو که به علت ضعف ساق پا عضلانی و عدم ثبات مفصل زانو می تواند باشد.
• محدودیت حرکتی زانو: شخص به خوبی نمیتواند آزادانه زانوی خود را حرکت دهد
• زانو در اکثر مواقع حالت خم شده به خود می گیرد.
• عضلات اطراف زانو ضعیف شده و تحلیل می روند.

در موارد شدید آرتروز زانو بیمار حتی ممکن است بیمار از شدت درد، نیمه شب از خواب بیدار شود. درد زانو ممکن است دوره ای باشد، یعنی برای مدتی علائم ارتروز زانو کم باشد و مدتی نیز درد داشته باشد. این حالت گاهی ممکن است به خاطر سطح فعالیت بدنی شما باشد و گاهی نیز بی هیچ علتی رخ می دهد. برخی افراد بیان می کنند که تغییر آب و هوا (خصوصاً هوای مرطوب و نواحی کم فشار) درد زانوی آنها را بدتر می کند. این حالت ممکن است به این دلیل باشد که ریشه های عصبی در کپسول مفصلی به تغییر فشار جوی حساس هستند.

انواع آرتروز زانو

انواع آرتروز زانو که افراد مختلف با آنها مواجه می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• استئو آرتریت

این نوع از آرتروز بیشتر از سایر موارد دیده می‌شود و آرتروز فرسایشی به شمار می‌آید. با وجود اینکه احتمال دیده شدن آن در افراد بالای 50 سال بیشتر است؛ اما در افراد جوانتر نیز احتمال مبتلا شدن وجود دارد. در این حالت غضروف مفصل زانو به تدریج از بین می‌رود و با از بین رفتن غضروف، فضای میان زانوها که برای عدم ایجاد سایش است، کاهش می‌یابد. در نتیجه استخوان دو طرف زانو به هم ساییده می‌شود و درد وحشتناکی را ایجاد می‌کند.

• آرتریت روماتوئید

آرتریت روماتوئید نوعی آرتروز است که مفصل زانو را درگیر می‌کند. این بیماری به صورت متقارن عمل می‌کند یعنی مفاصل مشابه در دو سمت بدن را درگیر می‌کند. در این حالت غشای سینویال در زانو به تدریج ملتهب شده و موجب ایجاد درد در مفصل زانو می‌شود. همچنین سیستم ایمنی بدن به بافت‌های عادی مانند غضروف‌ها و … آسیب وارد می‌کند و باعث نرم شدن استخوان می‌شود.

• آرتریت پس از آسیب دیدگی

این نوع آرتروز زانو پس از آسیب دیدن زانو رخ می‌دهد. به عنوان مثال ایجاد شکستگی در پا (شکستگی استخوان) می‌تواند به مفصل زانو آسیب برساند و پس از سال‌ها موجب آرتروز زانو شود.

تشخیص آرتروز زانو

برای تشخیص آرتروز زانو از روش‌های زیر می‌توان استفاده کرد:

عکس برداری رادیولوژی: وضعیت غضروف‌ها با استفاده از تصویر برداری رادیولوژی مشخص نمی‌شود؛ اما امکان تشخیص از بین رفتن غضروف‌ها با مشخص شدن تنگ شدن فضای بین استخوان‌ها در مفاصل فرد وجود دارد. علاوه بر این عکس برداری رادیولوژی می‌تواند ایجاد استخوان اضافه (خار استخوانی) در اطراف یک مفصل را نشان دهد. به این ترتیب بعضی افراد می‌توانند از عکس برداری رادیولوژی برای تشخیص ابتلا به آرتروز قبل از ظاهر شدن علائم مربوط به این بیماری استفاده کنند.

عکس برداری‌ام آر آی: در ام آر آی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد عکس‌های دقیق از استخوان و بافت‌های نرم آن مثل غضروف‌ها استفاده می‌شود. ام آر آی معمولاً برای تشخیص آرتروز لازم نیست؛ اما می‌تواند اطلاعات بیشتری را در صورت پیچیده بودن شرایط در اختیار پزشک معالج قرار دهد.

آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند سایر عوامل مربوط به درد مفاصل همچون ابتلای فرد به آرتریت روماتوئید را مشخص کند.

آزمایش مایع مفصلی: پزشک معالج می‌تواند از یک سوزن برای خارج کردن مایع مفصلی بیمار استفاده کند. آزمایش و بررسی این مایع می‌تواند در تشخیص نقرس یا عفونت (این بیماری ها علائمی از جمله درد و التهاب در زانو را در پی دارند)، نقش مفید و تعیین کننده داشته باشد.

عوارض آرتروز زانو

استئوآرتریت یک بیماری دژنراتیو است که با گذشت زمان بدتر شده و اغلب منجر به بروز دردهای مزمن می شود. درد مفاصل و سخت شدن مفصل می تواند به اندازه شدت پیدا کند که کارهای روزانه فرد را با مشکل مواجه کند. افسردگی و اختلالات خواب نیز از جمله عوارض جانبی دیگر است که ممکن است در نتیجه درد و ناتوانی های ناشی از استئو آرتروز در فرد به وجود بیاید.

درمان های آرتروز زانو

چندین گزینه برای درمان آرتروز زانو وجود دارد که می‌تواند جراحی را به تعویق بیندازد یا حتی آن را غیرضروری کند.

• کاهش وزن

خطر ساییدگی و آرترزو زانو در افرادی که اضافه وزن دارند، بیشتر است. در حقیقت به ازای هر یک کیلوگرم اضافه وزن، 2 تا 3 کیلو‌گرم نیروی اضافی بر روی زانو وارد می‌شود، بنابراین برای افراد دارای اضافه وزن حتی کاهش 3 کیلوگرم وزن می‌تواند 9 تا 10 کیلوگرم فشار از زانو را کاهش دهد. این می‌تواند درد زانو ناشی از آرتروز را تا حد زیادی بهبود بخشد. یک روش مؤثر برای کاهش وزن از طریق رژیم غذایی مناسب و برنامه ورزشی است. بهترین تمرینات برای فرد مبتلا به آرتروز زانو، تمرینات کم ضربه است. به عنوان مثال شنا، الیپتیکال و دوچرخه سواری را به جای دویدن و پریدن در نظر بگیرید.

• داروی زانو درد

داروهای ضد التهاب می‌توانند تسکین موقتی درد و التهاب مفصل آرتروزی زانو را ایجاد کنند. این داروها در دوزهای بدون نسخه و با نسخه پزشک ارائه می‌شوند و برندهای مشهوری (مانند Advil و Motrin) هر دو حاوی ماده فعال ایبوپروفن هستند و Aleve (به عنوان مثال ناپروکسن) را شامل می‌شوند. داروهای ضد التهاب برای هر بیمار مناسب نیست و می‌تواند خطر مشکلات قلبی و معده را افزایش دهد، به خصوص اگر به طور مزمن مصرف شود. کرم‌های ضد التهاب موضعی با نسخه پزشک (ژل ولتارن و کرم پنسید) در دسترس هستند و می‌توانند این خطرات را کاهش دهند اما از بین نمی برند. تایلنول همچنین ممکن است در کنترل درد ناشی از آرتروز مؤثر باشد اما به عنوان ضد التهاب عمل نمی‌کند.

• گلوکزامین و کندرویتین سولفات

گلوکزآمین و کندرویتین عواملی هستند که به طور طبیعی در بدن وجود دارند؛ اما می‌توانند به صورت بدون نسخه یا قرص تجویز شوند. گلوکزآمین تشکیل و ترمیم غضروف مفصلی را تحریک می‌کند، در حالی که کندرویتین سولفات از تجزیه عناصر سازنده غضروف مفصل در آنزیم‌های دیگر بدن جلوگیری می‌کند. بسیاری بر این باور هستند که گلوکوزامین و کندرویتین اثرات ضد التهابی دارند که با عوارض جانبی کمتر از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی به تسکین درد آرتروز زانو کمک می‌کند. اینکه آیا آنها در واقع روند دژنراتیو را کند می‌کنند یا غضروف مفاصل آرتروز را بازیابی می‌کنند مشخص نشده است.

• زانوبند

استفاده از زانوبند (به عنوان مثال بریس) نیز می‌تواند برای افراد برگزیده مفید باشد. بریس می‌تواند پشتیبانی بیشتری از زانو ایجاد کند و به تراز بهتر کمک کند. این مسئله خصوصاً در افرادی که آرتروز زانو، پای پرانتزی و یا زانوی ضربدری دارند بیشتر دیده می‌شود. با این حال به خاطر داشته باشید، بریس زانو همیشه باید همراه با تمرینات تقویت کننده باشد.

• فیزیوتراپی

یکی دیگر از درمان های آرتروز زانو، فیزیوتراپی است. درمان دستی می‌تواند سفتی مفصل زانو را کاهش دهد و همچنین می‌تواند عضلات را که اغلب در اطراف مفصل خشک می‌شوند، انعطاف پذیرتر نگه دارد. روش‌هایی مانند گرما، یخ، اولتراسوند و تحریک الکتریکی می‌توانند برای کاهش التهاب و در نتیجه درد آرتروز زانو مفید باشند.

ورزش‌های کششی و تقویت کننده می‌توانند به پشتیبانی بهتر مفصل زانو کمک کنند. این‌ها روی عضلات ران از جمله همسترینگ در پشت و عضلات چهار سر ران در جلوی ران کار می‌کنند. عضلات قوی‌تر در اطراف مفصل زانو مانع از ساییدگی مفاصل زانو روی یکدیگر می‌شوند که اصطکاک و درد زانو را کاهش می‌دهد.

• تزریق استروئید

تزریق کورتیزون معمولاً از دو دارو تشکیل شده است یک داروی بی حس کننده به نام لیدوکائین و یک استروئید که به عنوان یک داروی ضد التهاب قوی عمل می‌کند. داروی بی‌حسی برای چند ساعت و استروئید برای چند هفته تأثیر دارد. بعضی اوقات، چرخه درد را می‌شکند و بازگشت درد، طولانی‌تر می‌شود. در مواقع دیگر، نتایج خوب زودگذر است.

• تزریق اسید هیالورونیک

نوع دیگر تزریق آرتروز زانو، تزریق اسید هیالورونیک است. اسید هیالورونیک ماده شیمیایی است که به طور طبیعی در زانو یافت می‌شود. به چربی مفصل کمک می‌کند و می‌تواند باعث کاهش آرتروز شود. مشتق این ماده به زانو تزریق می‌شود تا منبع طبیعی رو به کاهش را تأمین کند.

• پلاسمای غنی از پلاکت

پلاسمای غنی از پلاکت یک محلول ساخته شده از خون خود بیمار است. خون با پلاکت‌ها یکی از اجزای خون که بسیاری از فاکتورهای رشد را بهبود می‌بخشد، ترکیب می‌شود. سپس این ماده مجدداً به زانو تزریق می‌شود تا سعی در بهبود غضروف شود.

• سلول های بنیادی

سلول‌های بنیادی از مغز استخوان (چربی) گرفته می‌شوند و مانند پلاسمای غنی از پلاکت عمل می کنند. این‌ها نوع خاصی از سلول‌های نوزادان هستند که با تزریق به زانو می‌توانند به سلول‌های غضروفی تبدیل شوند.

• جراحی مفصل

ممکن است برای ترمیم یا تعویض مفصلی که به شدت آسیب دیده است، جراحی لازم باشد. گزینه‌ها عبارتند از: آرتروسکوپی زانو. کندروپلاستی استئوتومی و تعویض جزئی یا کامل زانو .

• بهترین رژیم غذایی برای درمان و پیشگیری از آرتروز
  تاریخ انتشار : 1392-04-25تاریخ بروز رسانی : 1403-01-27


• آرتروز چیست و چگونه به وجود می آید؟
  تاریخ انتشار : 1392-03-02تاریخ بروز رسانی : 1402-10-24


• بررسی روش های درمان آرتروز زانو با ورزش
  تاریخ انتشار : 1395-10-05تاریخ بروز رسانی : 1403-01-11


• علت و درمان فیزیکی آرتروز کمر و ستون فقرات
  تاریخ انتشار : 1395-10-12تاریخ بروز رسانی : 1403-03-14


• اسپوندیلوز یا آرتروز گردن چیست و چگونه درمان میشود؟
  تاریخ انتشار : 1395-10-15تاریخ بروز رسانی : 1403-04-27