آنالیز راه رفتن یا gait analysis چیست؟

موضوع حرکت و راه رفتن بیماران برای فیزیوتراپیست و درمان‌گران بسیار با اهمیت تلقی می‌شود و بخش مهمی از درمان را برای بازگرداندن افراد مبتلا به جامعه در بر می‌گیرد. شناخت و ارزیابی حرکت به عنوان نقطه ابتدایی برای شروع درمان و توانبخشی از جایگاه مهمی برخوردار است. آنالیز راه رفتن (Gait Analysis) که زیرمجموعه تحلیل حرکت (motion analysis) است، شامل اندازه‌گیری عوامل مکانیکی بارگذاری مفصل، جهت گیری و عملکرد عصبی عضلانی هنگام راه رفتن است. از این جهت مباحث آنالیز راه رفتن و تحلیل حرکت بسیار مرتبط با مباحث بیومکانیک در ورزش است. فناوری اصلی آنالیز راه رفتن، سیستم ضبط حرکت است. با ردیابی نشانگرها در هر قسمت اندام تحتانی، می‌توان زاویه مفصل ران و مچ پا را اندازه گرفت. این نوع حرکت شناسی هم در فاز خطی و هم در فاز زاویه ای به ما کمک می‌کند که آسیب‌ها یا عوامل آسیب رسان به ساختار اسکلتی و عضلانی مفصل را یافته و بتوانیم راه حل‌های مناسبی برای مقابله با این آسیب‌ها طراحی کنیم.

اصلاح نحوه راه رفتن با آنالیز گیت

راه رفتن روی دو پا یک ویژگی مهم برای انسان است. نکته اصلی در روند سالم بالا رفتن سن و پیری، حفظ تحرک مطلوب در فعالیت‌های روزمره مانند قدم زدن است. درک نحوه عملکرد شما می‌تواند خطر سقوط و سایر حوادث دیگر را کاهش دهد. دستگاه آنالیز راه رفتن، از حسگرهای حرکتی استفاده می‌کند که توانایی شما در داشتن حرکت خوب را آزمایش می‌کند. به ‌سادگی با برداشتن چند قدم، می‌توانید فوراً سرعت راه رفتن و تغییرپذیری گام خود را تجزیه‌وتحلیل کنید. ابتدا درمان‌گر با آنالیز راه رفتن بیمار از طریق مشاهده و ارزیابی گیت بیمار با گام و گیت نرمال و نیز در نظر گرفتن اختلالاتی که در اثر سن، سرعت، شیب‌ها، پله‌ها و … به وجود می‌آیند و اثرات غیر نرمال مانند ضعف، تشنج، تغییر شکل و درد که می‌توانند تا حد زیادی در عمل‌کرد نرمان مؤثر باشند، برنامه درمانی بیمار را تعیین می‌کنند. لزوم آگاهی از دانش راه رفتن (گیت) می‌تواند به ارزیابی دقیق و بررسی سایر مشکلات بیمار از قبیل درگیری سیستم‌های عصبی و ماسکلواسکلتال کمک کند که فیزیوتراپیست با داشتن چنین دانشی می‌تواند یکی از بهترین درمان‌گرها در این زمینه باشد.

متخصص فیزیوتراپی با ارزیابی پارامترهای فضایی-زمانی گیت، اندازه‌گیری کینماتیک گام، آنالیز سه ‌بعدی گام، بیومکانیک ایستادن، نیروی عکس‌العمل زمین در راه رفتن نرمال، اندازه‌گیری فشار کف‌پایی، گشتاور مفصل، عضلات، آنالیز راه رفتن نرمال و پاتولوژیک و سایر پارامترهای گیت با دادن آموزش‌های صحیح، تمرینات ورزشی اصلاحی ، ارائه الگوی صحیح راه رفتن در کنار درمان علت زمینه‌ای اختلال به اصلاح نحوه راه رفتن و درمان آن کمک می‌کند.

مراحل راه رفتن

راه رفتن و قدم برداشتن که شامل پنج مرحله می‌شود، روشی است که در هر گام کف پایتان به روی زمین می‌خورد و از روی آن بلند می‌شود. این پنج مرحله به شرح زیر است:

1. ایستادن- وقتی کف پای شما برای اولین بار به زمین برخورد می‌کند.
2. بارگیری- از زمانی که پاشنه پایتان به زمین برخورد می‌کند تا لحظه‌ای که قسمت جلوی پا پایین می اید.
3. حالت ایستادن میانی- نقطه‌ای که در آن پاشنه پایتان شروع به بلند شدن می‌کند و جلوی پا خم می‌شود.
4. بلند شدن پنجه پا- هنگامی که پای شما کاملاً از زمین جدا می‌شود.
5. نوسان- زمان بین بلند شدن کف پای از روی زمین و برخورد مجدد آن با زمین.

در طی این پنج مرحله پا حرکت رولی طبیعی، حرکات رو به بیرون یا رو به داخل خود را دارد. صدمات می‌تواند هنگامی رخ دهد که این حرکات رولی، معروف به پرونیشن، بیش از حد باشند.

وقتی پرونیشن با حالت طبیعی باشد، پا به طور یکسان می‌چرخد و نیروی ضربه را بهینه توزیع می‌کند و به دنبال آن پنجه‌ی پا به‌صورت هماهنگ از زمین بلند می‌شود. افرادی که دارای حالت پرونیشن طبیعی هستند معمولاً به دوندگان خنثی (neutral runners) گفته می‌شوند.

وقتی پرونیشن پا بیش از حد باشد، پا بیش از حد به سمت داخل می‌چرخد ، قوس کف پا را صاف می‌کند و موجب کشیدگی زیاد از حد عضلات و تاندون‌های پا می‌شود.

وقتی پرونیشن کمتر از حد طبیعی باشد (سوپینیشن)، کف پا بیش از حد به سمت خارج می‌چرخد که این مسئله بر روی ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی که باعث تقویت مچ پا می‌شوند فشار وارد می‌کند.

کاربرد آنالیز راه رفتن

حرکاتی که پزشکان در آنالیز راه رفتن مشاهده می‌کنند:

• نوسان و حرکت دست می‌تواند در میزان حرکت گام نقش داشته باشد.
• حرکت سر به جلو و عقب می‌تواند شما را از حالات پرشی بودن بدن در راه رفتن مطلع کند و همچنین نشانه‌ای از نامناسب بودن نحوه‌ی راه رفتنتان باشد.
• کج شدن شانه ممکن است علامتی برای تفاوت طول پاها و یا اسکولیوز باشد.
• کج بودن لگن می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ضعیف بودن عضلات سرینی و درگیری عضلات پایین شکمتان، به عبارت دیگر، فرم ضعیف آنها باشد.
• ضربه‌ی مرحله‌ای پاشنه پا- به معنای واقعی، یعنی بلافاصله هنگامی‌که پاشنه پا به زمین برخورد می‌کند. با دقت بیشتری می‌توان مرکز جرم را در صفحه ساژیتال مشاهده کرد.
• تماس کف پا با زمین (Mid Stance) که در آن بار از طریق آن به پای نگه دارنده منتقل می‌شود؛ بنابراین در این مرحله می‌توانید میزان بی‌نظمی‌های زیادی را در الگوی راه رفتن مشخص کنید؛ زیرا بیشتر جابجایی مفاصل و بافت‌ها در این مرحله اتفاق می‌افتند. همچنین این مرحله طولانی‌تر از مراحل دیگر است.
• پیش‌رانش (Propulsion ) مرحله‌ای پس‌ازآنکه پاشنه‌ی دارای بار از زمین بلند می‌شود. مهم‌تر از همه، این حرکت اساساً خلاصه‌ای ازآنچه اتفاق افتاده است را ارائه می‌دهد.

مزایای آنالیز راه رفتن

از تحلیل راه رفتن می‌توان برای مشخص کردن اینکه پای شما چگونه می‌چرخد استفاده کرد و از طریق آن می‌توان کفشی را پیشنهاد کرد که به‌درستی از پای شما محافظت کند، البته در این آنالیز می‌توان نحوه حرکت تمام بدن را در هر قدم بررسی کرد.

هر فرد سبک دویدن و راه رفتن خود را دارد، بنابراین تجزیه و تحلیل کل بدن بسیار مهم است. نتیجه‌ی این تحلیل می‌تواند درکی از نیازهای دونده را فراهم کند. معمولاً انتخاب صحیح کفش بخشی از این راه‌حل است، البته این آنالیز به توصیه‌هایی در مورد انعطاف‌پذیری، استحکام و رژیم یا برنامه‌ی آماده‌سازی بدن نیز منجر می‌شود.

آنالیز راه رفتن چگونه انجام می شود؟

در اولین مرحله در این آنالیز، فرد می‌بایست با پای ‌برهنه بر روی زمین بایستد و زانوها را خم کند و همین کار را در جلوی آینه انجام دهد تا دید بهتری به نحوه قرار گرفتن پاهای خود بر روی زمین داشته باشد. سپس بیمار برای مدت کوتاهی با کفشی که برای سطح پرونیشن او توصیه شده است بر روی یک تردمیل بدود. کل این کار در زیر 30 دقیقه طول کشید و فرد این فرصت را دارد که با یک جفت کفش متفاوت بدود. جلسات طولانی‌تری نیز وجود دارد که در آن کل گام و راه رفتن شما مورد توجه قرار خواهد گرفت؛ اما به‌طورکلی کار تحلیل راه رفتن با کفش‌های ورزشی مخصوص خیلی فراتر از بررسی میزان قوس و پرونیشن کف پایتان شما در حین دویدن نمی‌رود و مراجعه به پزشک همچنان لازم است.

---

نظرات کاربران درباره این مطلب :شکیب فر [ 1402-08-13 ]
من حدود دو سال پیش دچار پیچ خوردگی پا به داخل شدم توجه نکردم و دنبال درمانش نرفتم تا الان دو سال میگذره و شدم مثل یک ادم فلج در حالت استراحت دردی ندارم ولی موقع راه رفتن فشار زیادی رو مچ پامه وخیلی درد میکنه طوری که لنگ میزنم فقط موقع راه رفتن درد دارم ..چکار باید بکنم

نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :