علت و درمان درد دنبالچه در بارداری

استخوان دنبالچه پایین‌ترین قسمت از ستون فقرات است که از سه مهره‌ی کوچک تشکیل شده است. این استخوان شبیه به آثار باقی‌مانده از یک دم یا دنباله در بدن انسان است و به همین دلیل قسمت قدامی ‌این استخوان (به سمت جلوی بدن)، کمی ‌فرورفته و گود است و قسمت خلفی آن (از سمت عقب بدن) کمی ‌محدب و برجسته است. استخوان دنبالچه از طریق شیارهایی که در سمت خلفی استخوان ساکروم قرار دارد، به این استخوان متصل است. دامنه حرکتی بین استخوان دنبالچه و استخوان ساکروم بسیار محدود است. استخوان دنبالچه برخلاف اندازه‌ی کوچکی که دارد، عملکرد‌های بسیار زیادی را در بدن ما دارد، از جمله کمک به حفظ حالت قرارگیری صحیح ستون فقرات، برقراری ثبات در کمر و ساختار‌های مرتبط با آن، تقویت تاندون‌ها و لیگامنت‌ها، توزیع فشار در لگن و غیره. آسیب دیدن این استخوان موجب درد در این ناحیه می‌شود که به آن درد دنبالچه یا اصطلاحاً کوکسیدنی گفته می‌شود. درد استخوان دنبالچه حین بارداری متداول ترین درد است. پس از گذشت چند هفته از بارداری، جنین هم رشد می‌کند و میزان فشار از ناحیه اندام‌های تحتانی بدن و بدنبال آن احساس درد هم افزایش می‌یابد. احساس ناراحتی از ناحیه نشیمنگاه در دوران بارداری کاملاً طبیعی است، واضح است که با گذشت چند ماه از حاملگی جنین از نظر اندازه بزرگتر می‌شود و این شرایط به استخوان دنبالچه واقع در انتهای ستون فقرات و درست زیر رحم مادر فشار وارد می‌کند. این فشار ناشی از رشد نوزاد منجر به ناراحتی و درد می‌شود و انتظار می‌رود شدت آن در هفته‌های آخر زایمان بیشتر هم شود. لازم به یادآوری است که هیچ درمانی برای درد استخوان دنبالچه در بارداری وجود ندارد. با این وجود راه‌های زیادی برای تسکین آن وجود دارد که در ادامه ذکر می گردد.

علل درد دنبالچه در بارداری

1- هورمون‌های بارداری

در سه ماهه اول بارداری، بدن زنان هورمون‌های آرام‌بخش و استروژن را آزاد نموده و رباط‌های منطقه لگنی را برای تغییرات بدن در ماه‌های بعدی حاملگی آماده می‌کند. همچنین، ماهیچه‌های موجود در اطراف منطقه شکم مادر باردار حرکت کرده و مکان‌ مناسبی را برای بهبود روند رشد نوزاد درون رحم خود ایجاد می‌کنند. در این فرایند، دنبالچه مادر نیز حرکت نموده و منجر به بروز درد شدید در این ناحیه از بدن زنان حامله خواهد شد.

2- رشد جنین

در طول سه ماهه دوم بارداری و سه ماهه سوم بارداری، جنین در حال رشد نیاز به فضای بیشتر در داخل رحم مادر خود دارد. این شرایط، مادر باردار را به درد دنبالچه که عضو بسیار باریکی است، دچار می‌کند؛ زیرا این اندام زنان درست در ناحیه پشت رحم قرار دارد. این فشار باعث بروز درد و بدتر شدن روند بارداری زنان می‌شود.

3- علل دیگر

در مراحل بعدی دوران بارداری، وقتی مادر حامله دچار سرفه یا عطسه می‌شود، فشار زیادی روی دنبالچه او ایجاد شده و باعث بروز درد در این ناحیه از بدن می‌شود. البته انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی کردن، دوچرخه سواری، نشستن یا ایستادن برای ساعت‌های طولانی در یک موقعیت ثابت نیز ممکن است موجب بروز درد کمر ، به‌ویژه درد دنبالچه در دوران بارداری زنان شود.

عوامل خطر درد دنبالچه در بارداری

• حرکت بیش از حد: اگر خانمی در دوران بارداری بدون استراحت بیش از حد حرکت کند، احتمال ایجاد استرس در دنبالچه و در نتیجه ایجاد درد وجود دارد.
• تحرک محدود: اگر خانمی برای مدت طولانی در همان وضعیت بماند، فشار روی دنبالچه افزایش می‌یابد و باعث ایجاد درد در ناحیه می‌شود.
• استرس مکرر: اگر استخوان دنبالچه قبلاً آسیب دیده باشد و به طور مکرر به آن فشار وارد شود، این احتمال وجود دارد که درد به میزان قابل توجهی افزایش یابد.
• عفونت: هر عفونتی که استخوان دنبالچه را تحت تأثیر قرار دهد می‌تواند باعث درد بیشتر شود.
• چاقی: زنانی که از چاقی رنج می‌برند، شانس بیشتری برای ابتلا به یک مورد جدی درد دنبالچه دارند؛ زیرا بار روی استخوان‌ها به دلیل چربی افزایش می‌یابد که ممکن است منجر به افزایش درد شود.

علائم درد دنبالچه در بارداری

1. تشدید درد هنگام نشستن
2. درد بر اثر لمس یا فشار دنبالچه
3. دردی نشستن یا ایستادن
4. درد در مواقع یبوست

روشهای کاهش درد دنبالچه در بارداری

مادران باردار با اتخاذ برخی اقدامات احتیاطی و منظم می‌توانند به شیوه‌ای مؤثر و آسان از مواجهه با درد دنبالچه جلوگیری کنند. طی دوران بارداری، حتی جزئی ترین تغییرات در شیوه زندگی ممکن است تأثیر طولانی مدتی بر مادر بگذارد. ازآنجا که درد دنبالچه به مرور زمان تشدید می‌گردد، زنان باردار مؤظف‌اند به انجام برخی اقدامات معمول در زندگی روزمره توجه داشته باشند تا از این طریق بتوانند در بهترین حالت ممکن از درد استخوان نشیمنگاه پیشگیری کنند.

• استفاده از بالشتک‌های مخصوص

زنان باردار باید مواظب باشند استخوان نشیمنگاه آنها به واسطه جسم سخت تحت فشار قرار نگیرد. خانم‌ها می‌توانند از نوعی بالش مخصوص که برای همین منظور در بازار قابل دسترس است، استفاده کنند؛ زیرا این بالش‌ها از اعمال فشار زیاد بر استخوان دنبالچه حین حاملگی جلوگیری می‌کند.

• بستن کمربند طبی در طی مراحل پایانی زایمان

کمربند طبی مانع از وارد شدن فشار به استخوان دنبالچه مادر توسط نوزاد می‌گردد. این کمربندها قادرند فشار ایجاد شده در اثر وزن نوزاد و شکم مادر را به حداقل میزان برسانند. تمایل به خوردن غذای بیشتر به منظور حفظ سلامتی نوزاد حین بارداری بیشتر است و این شرایط موجب افزایش وزن مادر می‌شود که خود فشار بیشتر بر استخوان نشیمنگاه را در پی دارد.

از نشستن در یک وضعیت ثابت برای مدت طولانی پرهیز کنید.

خانم‌های باردار باید از بی تحرکی پرهیز کنند و از نشستن در یک وضعیت ثابت برای مدت طولانی خودداری کنند. کمی راه رفتن یا انجام برخی نرمش‌های سبک بسیار مؤثر است.

• استفاده از پدهای حرارتی

علیرغم اینکه تحقیقات علمی زیادی در خصوص مزایای استفاده از پدهای حرارتی صورت نگرفته است؛ اما معلوم شده این پدها بسیار مفید هستند. این پدهای حرارتی جریان خون در ناحیه تحت فشار را تنظیم می‌کنند تا از این طریق از لخته بستن خون و به دنبال آن افزایش درد جلوگیری شود.

• وضعیت خوابیدن

وضعیت خوابیدن حین حاملگی تفاوت زیادی ایجاد می‌کند و خانم‌های باردار بایستی به این موضوع توجه داشته باشند. خانم‌هایی که حین خوابیدن عادت دارند روی کمر غلت بزنند و تغییر وضعیت دهند، بیشتر استخوان دنبالچه را در معرض ناراحتی قرار خواهند داد. توصیه می‌کنیم به پهلوی چپ بدن بخوابید؛ زیرا این حالت از احساس درد جلوگیری کرده و گردش خون در ناحیه مورد نظر را بهبود می‌بخشد.

• اجتناب از خم شدن

افراد مؤظف‌اند از خم شدن زیاد برای بلند کردن اشیاء خودداری کنند؛ زیرا در این حالت استخوان دنبالچه متحمل فشار بیشتری قرار می‌گیرد. این نوع دردها ممکن است خفیف و ناگهانی باشند و فرد را شوکه کنند.

از پوشیدن کفش‌های پاشنه دار پرهیز کنید.

خانم‌های باردار بایستی در دوران حاملگی بیشتر کفش‌هایی با کفی تخت به پا کنند و از این طریق درد استخوان دنبالچه را تسکین دهند.

• قرص‌های مسکن خفیف

در مواردی مشاهده شده تحمل درد ناشی از این عارضه برای برخی خانم‌های باردار بسیار دشوار می‌شود. خانم‌ها می‌توانند در این خصوص و تجویز داروهای مسکن از قبل با پزشک مشورت کنند.

• جلوگیری از یبوست

همین روش ساده می‌تواند تحول بزرگی ایجاد کند. خلاص شدن از یبوست می‌تواند تفاوت عظیمی ایجاد کند.

• پرهیز از حرکات ناگهانی

از انجام هر گونه حرکت ناگهانی و سریع اجتناب ورزید؛ زیرا بدن را در معرض شوک قرار می‌دهد.

• ورزش های مناسب برای تسکین درد دنبالچه

خم کردن استخوان نشیمنگاه در حالت ایستاده: صاف در مقابل دیواری بایستید طوری که ران‌ها به سمت دیوار باشند. پاها بایستی تقریباً به اندازه عرض شانه باز شوند. به آرامی بالاتنه را خم کنید طوری که بخش تحتانی بدن به سمت دیوار فشار وارد کند. این تمرین را 10 تا 15 مرتبه تکرار کنید.

چرخاندن بالاتنه: به حالت چهار زانو روی تشک یا سطح صاف بنشینید و پای راست را با دست چپ تان بگیرید. سپس کف دست چپ را روی زمین قرار داده و بالاتنه را بچرخانید. به مدت 5 ثانیه در این وضعیت بمانید و بعد حرکت را با گرفتن پای مخالف اجرا کنید. این نرمش را 10 تا 15 مرتبه تکرار کنید.

شنا: شنا همواره یک ورزش پرطرفدار به حساب می‌آید و در دوران بارداری به عنوان روش درمانی مناسب در پیشگیری از درد استخوان دنبالچه به کار گرفته می‌شود. افراد می‌توانند در کنار شنا به ورزش یوگا هم بپردازند.

آیا درد دنبالچه در بارداری خطرناک است؟

اگر علت درد دنبالچه در بارداری فقط تغییرات هورمونی و بزرگ شدن جنین باشد، جایی برای نگرانی نیست و می‌توان آن را کنترل کرد. زمانی درد دنبالچه در بارداری می‌تواند خطرناک باشد که پای عفونت، شکستگی دنبالچه یا شکستگی استخوان میان باشد. در هر صورت وضعیت عادی یا وضعیت خطرناک را پزشک با توجه به شرایط مادر تشخیص می‌دهد.