علائم، علت و روش های درمان انواع بیماری ورم دست و پا

بیماری لنف ادم، عارضه ای است که میتواند هر عضوی از بدن را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به تورم آن در حجم های متفاوتی شود. این بیماری معمولاً زمانی بروز پیدا میکند که امکان دفع مایعات لنفاوی به دلیل نارسایی های ژنتیکی و یا وارد آمدن آسیب هایی ناشناخته به سیستم لنفاوی وجود نداشته باشد. در مراحل پیشرفته ی این عارضه ممکن است تغییراتی در بافت فیبروتیک ایجاد شود و مقدار بافت چربی افزایش یابد. افراد مبتلا به بیماری لنف ادم برای درمان و مدیریت این عارضه میتوانند به متخصصینی فیزیکی که آموزشهای تخصصی لازم در زمینهی درمانهای احتقاق زدایی کامل را دیده باشند، مراجعه کنند.

لنف ادم نوعی اختلال پیشرونده است که به درمانی جامع و چند تخصصی برای کنترل آن نیاز خواهد بود. درمانهای مؤثر و ماندگار این عارضه همراه با روش های طب فیزیکی ، توانبخشی و ورزش میتواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به این عارضه را ارتقا بخشند.

آناتومی و عملکرد سیستم لنفاوی بدن

سیستم لنفاوی مایعات میان بافتی اضافی، پروتئین ها، مواد زائد و چربی هایی که توسط مویرگ های وریدی جذب نشده اند را جمع آوری میکند. در حقیقت سیستم لنفاوی این مواد را از بافت های بدن فیلتر کرده و به سیستم وریدی باز می گرداند. غددی لنفاوی زیر پوست وجود دارند. با رفتن به مناطق عمیق تر پوست و از به هم پیوستن عروق حمل کنندهی لنف، جمع کننده های لنفاوی بوجود می آیند. این جمع کننده ها دارای دریچه هایی یک طرفه و انقباظی ذاتی هستند که مایعات را به سمت نزدیک ترین جایگاه غدد لنفاوی حرکت می دهند. غدد لنفاوی مواد مضری مانند سلول های مرده و باکتری ها را فیلتر می کنند، گلبول های سفید خون را تولید می کنند و میزان غلظت پروتئین در لنف را تنظیم می کنند.

انواع لنف ادم (ورم دست و پا)

ورم دست و پا اولیه

• علت لنف ادم اولیه، نارسایی سیستم لنفاوی است. این عارضه که معمولاً از زمان تولد و یا مدتی پس از آن مشاهده می شود، لورم دست و پا مادرزادی و یا سندروم میلروی نامیده می شود و غالبا در یکی از پاهای پسران بروز پیدا می کند.
• گونه ای از بیماری لنف ادم اولیه که در دوران بلوغ ظاهر می شود تحت عنوان سندروم مایج شناخته می شود که غالبا در زنان شایع است و معمولاً اندام تحتانی را در بر می گیرد.

ورم دست و پا ثانویه

• ورم پا و دست ثانویه به دلیل وارد آمدن آسیبی شناخته شده به سیستم لنفاوی ایجاد می شود.
• این آسیب می تواند در اثر یک بیماری و یا اختلالاتی پزشکی به وقوع بپیوندد.
• شناخته شده ترین نوع عارضه ی لنف ادم ثانویه در سراسر جهان به دلیل عفونتی شناخته شده مثل فیلاریازیس، که در نتیجه ی گزش نوعی پشه ی انگلی که در برخی نواحی گرمسیری زندگی می کند بوجود می آید، ایجاد می شود.
• گاهی بیماری لنف ادم ثانویه در حالت عادی در پی درمان های مربوط به سرطان و یا انسداد حاصل از آن مشاهده می شود.
• این عارضه همچنین به دلیل انجام پرتو درمانی، بافت آثار زخم، سابقه ی جراحی های متعدد و یا چاقی نیز می تواند حادث شود.

ورم دست و پا­ ترکیبی

• این نوع لنفادم معمولاً به دلیل نارسایی مزمن وریدی ایجاد می شود که عملکرد بیش از حد آن در طول چند سال، معمولاً چند دهه، منجر به آسیب سیستم لنفاوی خواهد شد.
• گاهی مشاهد می شود که لنف ادم ترکیبی با زخم استاز وریدی همراه است.

مراحل و علائم عارضه ی لنف ادم

عارضه ی لنف ادم اغلب با تأخیری همراه است که در طی آن ابتدا سیستم لنفاوی دچار مشکل شده و سپس شکایت بیمار شروع میشود. در این مدت هیچ گونه ورم قابل لمس و مشاهدهای وجود نخواهد داشت. در مرحله ی نخست این عارضه که تحت عنوان لنف ادم برگشت پذیر نیز شناخته می شود، تجمعی از مایع ایجاد می شود که ممکن است با وارد آوردن فشاری به آن با مقداری فرورفتگی همراه باشد. در این مرحله می توان میزان تورم را با بالا بردن عضو متورم کاهش داد. در مرحله ی دوم بیماری ورم دست و پا به طور خود به خود قابل برگشت نیست و از آنجاییکه فیبروز در بافت اتفاق می افتد، مقدار سفتی بافت به تدریج افزایش می یابد. در مرحله ی سوم که تحت عنوان لنف ادم الفانتیازیس شناخته می شود فیبروز همراه با سفتی شدید بافت و اسکلروز وجود خواهد داشت. در این حالت پوست تغییر می کند و زائده هایی چون زگیل و هیپرکراتوزیس بر روی آن ایجاد می شوند.

کنترل بیماری ورم دست و پا

اولین درمان بیماری لنف ادم نوعی درمان فیزیکی پیچیده است. در این شیوه ی درمانی با تخلیه ی دستی لنف، ماساژ درمانی و انجام تمریناتی خاص این بیماری بهبود خواهد یافت. استفاده از جوراب های فشرده سازی، پانسمانی چند لایه و یا پمپ های پنوماتیک در این شیوه ی درمانی بسیار توصیه می شود.

اهداف اصلی درمان های فیزیکی عبارتند از:

• کاهش حجم مایع و فیبروز
• بازسازی میزان تحرک بافت
• ترمیم گستره ی حرکتی مفصل
• جلوگیری از بروز عفونت
• بهبود کیفیت زندگی

تخلیه ی لنف

• در مواردی که شرایط بیماری پیشرفت می کند، درمان با استفاده از روش های طب فیزیکی انجام می شود که شامل دو مرحله خواهد بود.
• مرحله ی نخست، تخلیه ی دستی لنف است که در طی آن، مسیر جریان لنفاوی پیرامون ناحیه ی مسدود شده به نواحی مجاور که دچار آسیب نشده اند، دوباره تعیین می شود.
• پس از تخلیه، نوعی پانسمان فشرده سازی ورم دست و پا انجام خواهد شد که شامل سیستمی چند لایه از پانسمان هایی کشش کوتاه و غیرالاستیک بر روی پدی از جنس فوم می شود که بافت را تحت فشار قرار می دهد.

انجام تمرینات ورزشی

• پس از پانسمان محل دچار آسیب، تمریناتی خانگی برای بیمار تجویز خواهند شد که از طریق تأثیر بر روی انقباضات عضلانی و تنفس عمیق، سیستم لنفاوی را به نحو مثبتی تحت تأثیر قرار می دهد.

تمرینات زانو

تمرینات ساق پا

تمرینات تقویتی پاشنه

لیزر درمانی

• لیزر درمانی ، شیوه ای کاملاً ایمن است که بدون ایجاد هر گونه سوختگی برروی پوست و یا وارد آوردن آسیبی به چشم، قادر به درمان این عارضه است.
• این شیوهی درمانی با افزایش میزان اکسیژن درون سلول ها، به نرم شدن پوست و بافت زیر آن کمک می کند و میزان تخلیه ی لنف را افزایش میدهد.
• عقیده بر این است که این شیوه ی درمانی میتواند رشد عروق لنفاوی جدید را تحریک کند.

تحریک الکتریکی

• در این شیوه ی درمانی از جریان الکتریکی برای تحریک سیستم لنفاوی و به میزان کمتری، برای نرم کردن عضلات استفاده میشود.
• این تحریک عضلانی فشار وارد بر بافتهای را تغییر می دهد و از این طریق به جذب لنف و افزایش جریان لنفاوی کمک میکند.
• در این شیوه ی درمانی تعدادی الکترود به نواحی مناسبی از بدن بیمار متصل می شوند که از طریق آنها جریان الکتریکی خفیفی از طریق پوست به بدن اعمال می شوند.

روش های درمانی محافظه کارانه ی دیگر

تشویق بیمار به کاهش وزن، جلوگیری از وارد آمدن ضربات حتی کوچک و پرهیز از پوشیدن لباس هایی که ممکن است باعث انسداد شراین شوند، از جمله ی روشهایی هستند که می توانند در درمان این عارضه بسیار مؤثر باشند. بالا گرفتن اندام آسیب دیده تا حد ممکن، بویژه در هنگام خواب، می تواند به روند درمان کمک کند. برای مواردی از بیماری ورم پا و دست که برای اندام های تحتانی روی می دهد، بالا آوردن بخش پایینی بستر تا سطحی مناسب در هنگام خواب بسیار تأثیر گذار خواهد بود.

آب درمانی

• آب درمانی شیوه ای جدید از درمان های فیزیکی است که در حفظ خاصیت انقباض عضلانی و نگه داشتن جریان لنفاوی در آهنگی قابل قبول در سراسر عروق لنفاوی نواحی آسیب دیده، بسیار مؤثر خواهد بود.
• قرار گرفتن در آب، وزن فرد مبتلا به این عارضه را کمتر از مقدار واقعی آن نشان می دهد و از این طریق به بیمار کمک می کند.

آموزش

• آموزش بیماران مبتلا به بیماری لنفادم جزئی ضروری از روند درمان این عارضه به حساب می آید که میتواند به آن ها در کنترل این بیماری در منزل کمک کند.
• ملاقات با با یک درمانگر در دوره هایی شش ماهه برای ارزیابی اندام مبتلا به ورم دست و پا و انجام پانسمان های جدید بسیار مؤثر خواهد بود.

حفظ بهداشت و مراقبت از پوست

• مراقبت مناسب از پوست و پاکسازی آن در درمان بیماری لنف ادم و جلوگیری از بازگشت سلولیت و یا التهاب دیواره ی عروق لنفاوی بسیار مؤثر خواهد بود.
• حفظ بهداشت پوست به منظور زدودن باقی مانده های کرایتنی و باکتری ها بسیار ضروریست از این رو پاکسازی منظم و کاملاً خشک پوست بسیار اهمیت پیدا می کند.
• ضروریست که برای شناسایی هر گونه زخم های باز و سلولیت های در حال توسعه بازدیدی منظم از سطح پوست به عمل آید.
• استفاده از مرطوب کننده های پوستی ملایم در بهبود ترک خوردگی و شیارهای پوستی بسیار مؤثر خواهد بود.

جراحی

• انجام جراحی نوعی درمان تسکینی است و قادر به معالجه ی این بیماری نخواهد بود.
• انجام این درمان نیاز به درمان های مداوم پزشکی دیگر را برطرف نمی کند.
• علاوه بر این، این شیوه ی درمانی به ندرت به عنوان درمانی اصلی مورد استفاده قرار میگیرد.
• انجام جراحی بیشتر برای بیمارانی مناسب خواهد بود که اقدامات معمول تأثیری در بهبودی آنها نداشته است و یا شدت این عارضه به حدی بزرگ است که فعالیت های روزانه ی آنها را دچار اختلال می کند و از موفقیت سایر روش های درمانی جلوگیری می کند.