درمان دارویی و هورمونی پوکی استخوان

درمان هورمونی مدت ها به عنان اساس درمان پوکی استخوان تلقی می شود ولی به دلیل وجود نگرانی هایی درباره ی ایمنی آن و نیز به دلیل وجود سایر درمان ها، امروزه از این روش کمتر استفاده می شود. اکثر مشکلات در اثر استفاده از بعضی انولع خوراکی هورمون ها (همراه با پروژستین یه به تنهایی ) ایجاد می شوند. هورمون درمانی از طریق استفاده از برچسب های پوستی، کرم و حلقه های داخل مهبلی (واژینال) نیز انجام می شود.

روش انجام درمان هورمونی پوکی استخوان

برای هورمون درمانی از هورمون استروژن تنها یا استروژن همراه با پروژسترون استفاده می شود. انواع مختلف استروژن ( مانند استروژن کونژوگه ی اسبی، استرایول، استروژن های استریفیه، اتینیل استرادیول و مسترانول ) موجب پیشگیری از تحلیل رفتن استخوان مهره ها، مفصل ران و تمام بدن می شوند. امروزه ترکیب خوراکی یا پوستی استروژن/پروژستین نیز در بسیاری از کشور ها وجود دارد. تجویز استروژن ِ صرف ِ برای درمان علائم یائسگی و پیشگیری از عوارض ناشی از آن ( مانند پوکی استخوان و بیماری قلبی ) موثر است ولی احتمال بروز سرطان آندومتر رحم را کمی افزایش می دهد. به این دلیل برای حداقل 12 روز از هر سیکل ماهانه،هورمون پروژسترون را هم به استروژن اضافه می کنند. در صورتی که قبلاً رحم بیمار به وسیله جراحی خارج شده باشد نیاز به تجویز پروژسترون نیست. معمولاً برای هورمون درمانی، در 10 تا 14 روز از سیکل عادت ماهانه، پروژسترون و در 28 روز از سیکل، استروژن تجویز می شود و یا در بعضی از ترکیبات دارویی، هر هورمون در تمام طول سیکل قاعدگی به کار می روند. به دلیل شروع دوباره ی عادت ماهانه در بعضی از خانم های یائسه ای که تحت هورمون درمانی قرار می گیرند، این بیماران مصرف دارو را ادامه نمی دهند.

عوارض هورمون درمانی پوکی استخوان

افزایش خطر بروز سرطان پستان( تا 30%)،حساس شدن پستان ها تا زمان انجام هورمون درمانی، تورم، احتباس، مایعات بدن، تهوع، استفراغ، سوءهاضمه، بیماری کیسه ی صفرا، سردرد و متغیر شدن خلق و خو.

این عوارض با ادامه ی مصرف دارو ظرف چند برطرف می شوند.

نکــــــــتــه

زنانی که قبل از دوران یائسگی از هورمون درمانی استفاده می کنند، چنان چه تمایل به جلوگیری از بارداری دارند بهتر است به جای استفاده از هورمون درمانی، از داروهای ضد حاملگی استفاده کنند زیرا هورمون درمانی موجب جلوگیری از حاملگی نمی شود. هورمون درمانی برای جلوگیری از شکستگی ناشی از پوکی استخوان باید تا آخر عمر ادامه یابد. با قطع هورمون درمانی، پوکی استخوان پس از چند سال عود می کند. به دلیل احتمال بروز سرطان پستان در هورمون درمانی دراز مدت ،بهتر است پس از 5 تا 10 سال هورمون درمانی متوقف و به جای آن، در صورت نیاز از درمانغیر هورمونی استفاده شود. زنانی که دچار یائسگی زودرس شده اند بهتر است حداقل تا سن یائسگی طبیعی (حدود 50 سالگی) از هورمون درمانی استفاده نمایند. هورمون درمانی در زنان مبتلا به سرطان پستانو سرطان مخاط رحم موجب تشدید پیشرفت این بیماری ها می شود و نباید مورد استفاده قرار گیرد.

خال های بدخیم پوستی (ملانوم )

در صورت وجود خال های بدخیم پوستی (ملانوم ) و نیز در زنانی که بهد از یائسگی دچار خونریزی مهبلی نامشخص هستند تا زمانی که بیماری تشخیص داده نشده و تحت درمان قرار نگرفته، هورمون درمانی ممنوع است. از هورمون درمانی در زنان باردار نیز باید اجتناب نمود.

در موترد زیر باید هورمون درمانی با احتیاط انجام شود:

• وضعیت هایی که با افزایش استعداد ابتلا به ترومبوز سیاهرگی همراهند ( مانند چاقی، عدم تحرک، التهاب سیاهرگی ،اختلالات انعقاد خون، وجود سابقه ی قبلی ترومبوز سیاهرگی )
• آندومتریوز ( وجود نابجای بافت حاوی عناصر آندومتر رحم در نقاط مختلف حفره ی لگن یا سایر نقاط بدن)
• فیبریید ( وجود توده یغیر بدخیم با ساختمان فیبری در رحم )
• پر فشاری خون (به دلیل آنکه ممکن است کنترل آن در هنگام هورمون درمانی مشکل شود)
• بیماری شدید کبدی
• میگرن

در صورت وجود سابقه ی مبتلا به سرطان پستان در خانواده و به ویژه در مواردی که چند نفر از بستگان فرد مبتلا به این بیماری شده باشند باید قبل از شروع هورمون درمانی، با پزشک متخصص مشورت نمد.

هورمون درمانی در دیابت و صرع بدون مانع است، البته در صورت مصرف بعضی از داروهای ضد صرع، مقدار هورمون مورد نیاز افزایش پیدا می کند. استفاده از هورمون تستوسترون در مردان دچار کم کاری غدد جنسی موجب بهبود کمیت و کیفیت بافت استخوانی می شود ولی تاکنون اثر آن بر شکستگی یا در مردان دارای سطوح تستوسترون طبیعی بررسی نشده است .

هورمون کلسیتونین

• کلسیتونین هورمونی طبیعی است که به وسیله ی سلئل های C غده ی تیرویید و گاهی تیموس و پاراتیریید ترشح می شود و غلظت کلسیم و فسفات پلاسما را کاهش می دهد و از جذب استخولن مماتعت می آورد و در واقع در تنظیم کلسیم و متابولیسم استخوان نقش دارد.
• در زنانی که حداقل 5 سال از یائسگی آنها می گذرد، کلسیتئنین موجب آهسته شدن کاهش استخوان، افزایش تراکم استخوان مهره و احتمالاً کاهش درد ناشی از شکستگی استخوان می شود.
• کلسیتونین احتمال بروز شکستگی مهره ای و خطر شکستگی گردن استخوان ران را کاهش می دهد.
• کلسیتونین در حال حاضر به صورت تزریقی یا اسپری بینی در دسترس است.
• کلسیتونین تزریقی ممکن است عوارضی مانند واکنش آلرژیک، گر گرفتگی صورت و دست ها، تکرر ادرار، تهوع و بثورات جلدی ایجاد کند.
• تنها عارضه ی گزارش شده کلسیتونین داخل بینی، آبریزش بینی است.

هورمون پاراتیرویید

• هورمون پاراتیرویید ( PTH ) نوعی اسید آمینه است که موجب تعادل درونی کلسیم می شود.
• اگر چه افزایش مزمن این هورمون ( که در پرکاری پاراتیرویید روی می دهد 9 با کاهش بافت استخوانی ( به ویژه استخوان قشری 9 همره است، هورمون مزبور می تواند آثار آنابولیک ( سازنده 9 نیز برر استخوان اعمال نماید.
• بعضی مطالعات نشان داده اند که افزایش خفیف در PTH موجب حفظ توده یاستخوانی ترابکولار ( نرده ای ) می شود.
• امروزه از هورمون پاراتیرویید برای درمان پوکی استخوان در مردان و زنان استفاده می شود.

استروییدهای آنابولیک

• استروییدهای آنابولیک (سازنده) با استروییدهای متداول مورد استفاده در بیماری ههای آلرژیک و التهابی تفاوت دارندو شبیه هورمون تستوسترون هستند.
• این داروها عوارضجانبی زیادی دارند و از این رو کمتر برای درمان پوکی استخوان به کار میروند.
• از جمله معرف ترین این نوع استروییدها، آمپول ناندولون دکانوات (Deca Durabolin) است که به شکل 25 میلی گرم در 1 میلی لیتر ساخته و معمولاً هر سه هفته یک بار در عضله تزریق می شود.

از جمله عوارض این دارو می توان موترد زیر نام برد:

1. در خانم ها: بم شدن صدا ،بزرگ شدن کلیتوریس و کاهش یا افزایش میل جنسی،در مردان
2. قبل از بلوغ: بسته شدن پیش از موعود اپیفیز، بزرگ شده آلت؛در مردان،
3. بعد از بلوغ: آتروفی ( تحلیل رفتن ) بیضه، کاهش حجم مایع منی و تعداد اسپرم ها، ناتوانی جنسی، بزرگ شدن پستان، التهاب اپیدیدیم .
4. این دارو می تواند در هر دو جنس موجب سردرد، تورم، آکنه ( جوش غرور جوانی 9 چربی پوست، پرمویی، برافروختپی، تهوع، استفراغ، اهال، افزایش وزن، تحریک پذیری مثانه، یرقان برگشت پذیر، درد محل تزریق و ازدیاد کلسیم خون و ادرار شود.

درمان غیر هورمونی پوکی استخوان

بیسفوسفونات ها

بیسفوسفونات ها ( bisphosphonates ) مشابه استروژن ، از تجربه استخوان ممانعت به عمل می آورد، توده یاستخوانی را حفظ می کنند و حتی تراکم استخوانی مهره داران را افزایش می دهند و احتمال شکستگی را کم می کنند. بیسفوسفونات ها در پوکی استخوان تأیید شده در زنان ،درمان خط اول به شمار می آید.

بیشترین بیسفوسفونات های مورد تجویز عبارتند از : سدیم آلندرونات ( fosamax ) ، ریسدرونات ( Actonel ) و یا ایباندرونات ( Boniva )و ایتدرونات ( Didronel ). جذب بیسفوسفونات های خوراکی نسبتاً ضعیف است و از این رو باید با معده ی خالی خورده شوند.این دارو ها می توانند موجب التهاب شوند و در نتیجه گاهی تحمل آنها دشوار است. تجویز هفتگی یا ماانه بیسفوسفونات ها ( بر حسب نوع ساخت ) احتمال بروز این عارضه را کاهش می دهد.

اگر این تجویز دوزهای متناوب دارو به شکل تزریق و ریدی ( مثلاً در داروی زولندرونات ) با مشکل عدم تحمل خواراکی همراه نیست ولی ممکن است موجب بروز عارضه ی نادر ولی ناخوشایند دهانی ، موسوم به اوستئونکروز فک ( مرگ بافت استخوان فک ) شود. از این رو، احتمالاً بیسفوسفونات های خوراکی ترجیح دارند.

بیسفوسفونات ها به ویژه در آقایان، بالغین جوان و افراد مبتلا به پوکی استخوان ناشی از مصرف کورتون موثر هستند و نیز به منظور پیشگیری از پوکی استخوان در افرادی که نیاز به درمان طولانی با کورتون دارند ( مثلاً افراد مبتلا به آسم یا التهاب مفصلی )به کار می روند.

عوارض جانبی بیسفوسفونات ها که ممکن است شدید باشند عبارتند از: تهوع، درد شکم، اختلالات بینایی، زخم معده، خطر التهاب یا زخم مری به ویژه در صورت ابتلا ی قبلی به بیماری بازگشت اسید معده به مری.

• پس از خوردن بیسفوسفونات ها بیمار باید حداقل به مدت 30 دقیقه در وضعیت مستقیم و ایستاده قراربگیرد و تز خوردن و آشامیدن پرهیز نماید.
• آلندرونات و ریسدرونات برای درمان پوکی استخوان در آقایان مورد تأیید قرار گرفته ان.
• بیسفوسفونات ها از نظر شاختمانی با پیروفسفات ها ( ترکیباتی که در ماتریکس استخوان ادغام شده اند )ارتباط دارند وو به طور اختصاصی عملکرد اوستئوکلاست ها را مختل می کنند و تعداد آنها را کاهش می دهند و این کار تا حدودی از طریق القای آپوپتوز ( مرگ برنامه ریزی شده ی سلول ) صورت می گیرد.
• اتیدرونات یا آلندرونات باید 3 تا 5 سال مصرف شوند و پس از این مدت آزمایش سنجش تراکم انجام می شود و در صورت نیاز، مصرف دارو ادامه مییابد.

تریپاراتاید

• اخیراً داروی تریپاراتاید ( Forteo ) در پوکی استخوان نشان داده شده است.
• این دارو،باقیمانده ی 1- 34 نو تذکیب هورمون پراتیرویید است و مانند هورمون مزبور، اوستئوبلاست ها را تحریک می کند. و فعالیت آنها را افزایش می دهد.
• تیراپاراتاید اکثراً در بیماران مبتلا به پوکی اسخوان تثبیت شده ( که ثبلاً دچار شکستگی شده اند 9 افراد، درای تراکم استخوانی پایین یا افرادی که عوامل خط متعددی از نظر شکستگی استخوان در انها وجود دارد یا قادر به تحمل بیسفوسفونات های خوراکی نیستند به کار می رود.
• این دارو به صورت تزریق روزانه و با استفاده از یک وسیله ی تزریق شبیه به قلم مصرف می شود و باید تنها در مواردی به کار رود که بیسفوسفونات ها بی تأثیر بوده ان یا مصرف آنها ممنوع است.
• بیمارنی که قبلاً رادیوتراپی شده اند یا افراد مبتلا به بیماری پارت ، یا بیماران جوان نباید از تریپاراتاید استفتده کنند.

عوارض جانبی دارو عبارتند از : تهوع ، گیجی و گرفتگی عضلات ساق .

استرونسیوم رانلات

• استرونسیوم رانلات دارویی خوراکی و متعلق به گروه « داروهای استخوانی با فعالیت دوگانه » ( dual action bone agents؛ DABAs )است و اثر آن به ویژه در پیشگیری از شکستپی به اثبات رسیده است.
• در تجارب آزمایشگاهی، این دارو موجب تحریک تکثیر اوستئوبلاست و نیز مهار تکثیر اوستئوکلاست ها شده است.
• استرونسیوم بر خلاف بیسفوسفونات ها موجب عوارض گوارشی نمی شود ولی خطر ایجاد لخته و انسداد سیاهرگی را کمی افزایش می دهد.
• مصرف این دارو در آمریکا هنوز به تأیید نرسیده است.
• مطالعات نشان داده اند که آلندرونات ممکن است بعد از 5 سال موجب کاهس بافت استخوانی شود در حالی که استرونسیوم همچنان در تمام طول زندگی به ساخت بافت استخوانی ادامه می دهد.
• استرونسیوم را نباید با غذا یا فرآورده های حاوی کلسیم مصرف کردزیرا کلسیم با جذب استرونسیوم رقابت می کند.البته باید کلسیم ،منیزیم و ویتامین D ، روزانه در مقادیر درمانی ولی به صورت غیر همزمان با استرونسیوم مصرف شوند. استرونسیوم باید با معده ی خالی ، در هنگام شب خورده شود.

داروهای تعدیل کننده ی انتخابی گیرنده یاستروژن

دارو های تعدیل کننده ی انتخابی گیرنده ی استروژن ( selective estrogen recepor modulatprs , SERMs ) به شکل انتخابی برگزیده های استروژن سرتاسر بدن اثر می کنند. به طور طبیعی ،تراکم معدنی استخوان ( BMD ) به شدت به وسیله تعادل میان فعایت اوستئوبلاست و استئوکلاست در استخوان ترابکولار ( نرده ای )تنظیم می شوند. استروژن از نقض عمده ای در تنظیم تعادل میان تشکیل و جذب استخوان برخوردار است و فعالیت اوستئوبلاست را تحریک می کند. بعضی از SERM ها، مانند رالوکسیفن ( Evista ) از طریق آهیته کردن جذب استخوان به وسیله ی اوستئوبلاست ها عمل می کنند و برخی دیگر ، مانند ف ِمارل ( DT 56a ) موجب تحریک فعالیت استئوبلاست و در نتیجه ،القای ساخت بافت استخوانی ( شبیه اثر استروژن ) می شوند. رالوکسیفن به صورت روزی یک قرص به کار می رود. تاموکسیفن ( Nolvadex , و Tamofen ) موجب کاهش از دست رفتن بافت استخوانی در سنین بعد از یائسگی می شود. بنابراین تتاموکسیفن در استخوان به عنوان دراوی استروژنیک عمل می کند. اطلاعات در زمینه ی تأثیر این دارو بر خطر شکستگی استخوان محدود است ولی در بررسی های به عمل آمده، احتمال کاهش بروز شکستگی های مهره، گردن استخوان ران و مچ دست به دنبال مصرف تاموکسیفن مطرح شده است. تاموکسیفن چنان چه به مدت بیش از 4 تا 5 سال مصرف شود میزان سرطان جدید مهاجم و غیر مهاجم پستان را در زنانی که احتکال بروز سرطان در آنها زیاد است تا 45% کاهش می دهد.

• تشخیص و پیشگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان
  تاریخ انتشار : 1392-02-30تاریخ بروز رسانی : 1402-10-24


• چگونه می توان پوکی استخوان را تشخیص داد؟
  تاریخ انتشار : 1392-04-20تاریخ بروز رسانی : 1403-05-01


• توانبخشی در درمان پوکی استخوان
  تاریخ انتشار : 1392-06-05تاریخ بروز رسانی : 1402-05-19


• پوکی استخوان و راه های درمان
  تاریخ انتشار : 1393-04-15تاریخ بروز رسانی : 1402-05-19


• بررسی انواع درمان پوکی استخوان
  تاریخ انتشار : 1392-04-20تاریخ بروز رسانی : 1402-05-19