عوامل خطر پوکی استخوان کدامند؟

تعدادی از عوامل خطر با ایجاد پوکی استخوان در ارتباط هستند و احتمال بروز این بیماری را افزایش می دهند. در بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان عوامل خطر متعددی وجود داردولی در بقیه ی عوامل خطر شناخته شده ای یافت نم شود.

عوامل خطر غیر قابل تغییر پوکی استخوان

جنسیت

• احتمال ایجاد پوکی استخوان در جنس مونث بیشتر است. زنان بافت استخوانی کمتری دارند و به دلیل تغییرات ناشی از یائسگی، سریع تر بافت استخوانی خود را از دست می دهند. کمبود استروژن در دوران یائسگی با کاهش سریع تراکم استخوان زنان ارتباط دارد ولی تاثیر کاهش تستوسترون در مردان مسن بر تراکم استخوان کمتر است. خطر پوکی استخوان در مردها ار 75 سالگی به حد اکثر می رسد .

سن

• با افزلیش سن احتمال پوکی استخوان بیشتر و استخوان ها نازک تر و ضعیف تر می شوند.

جثه

• در زنان دارای جثه ی کوچک و لاغر احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر است . اضافه وزن موجب محافظت فرد در برابر پوکی استخوان می شود و این کار به دلیل ازدیاد مصرف مواد غذایی یا در اثر هورمون لپتین صورت می گیرد.

تماس با استروژن

• هر چه میزان جنس مونث با استروژن ، در طول زندگی بیشتر باشد احتمال بروز پوکی استخوان کمتر است. مثلا چنان چه یائسگی به طور دیررس روی دهد یا قاعدگی زودتر از معمول آغز شود خطر ایجاد پوکی استخوان کمتر خواهد بود.

نژاد

• در زنان سفید پوست نژاد قفقازی و آسیایی ( به ویژه جنوب شرقی آسیا) بیشترین احتمال بروز پوکی استخوان وجود دارد. در زنان آمریکایی آفریقایی تبار و مردان و زنان ساه پوست و اسپانیایی این احتمال پایین تر ولی قابل توجه است.

سابقه فامیلی

احتمال شکستگی استخوان تا حدودی با ارث بستگی دارد. در افرادی که والدین آنها سابقه ی شکستگی استخوان وجود دارد توده ی استخوانی کمتر است و این افراد در خطر شکستگی قرار دارند. حئ اقل 30 ژن مرتبط با ایجاد پوکی استخوان وجود دارد. در افرادی که قبلا دچار شکستگی شده اند در مقایسه با افراد هم سن و هم نژاد ، احتمال بروز شکستگی بعدی حداقل دو برابر بیشتر است.

عوامل خطر قابل تغییر پوکی استخوان

هورمون های جنسی

• فقدان غیر طبیعی دوران قاعدگی (آمنوره؛ amenorrhea)، پایین بودن مقدار استروژن (یائسگی ) و پایین بودن تستوسترون د مردان می تواند منجر به پوکی استخوان شوند.

بی اشتهایی عصبی (anorexia nervosa )

• این اختلال با ترس غیر منطقی از اضافه شدن وزن مشخص می شود و غذا نخوردن ، خطر بروز پوکی استخوان را افزایش می دهد . این خطر در مهره ها ی کمر و استخوان ران بیشتر است .

مصرف یایین کلسیم و ویتامین D

• کمبود میزان کلسیم و ویتامین D مصرفی در طول عمر ، فرد را مستعد از دست دادن بافت استخوانی می کند.

سرطان پستان

• خطر بروز پوکی استخوان در زنان یائسه مبتلا به سرطان به ویژه در صورت لنجام شیمی درمانی با آناستروزول یا لتروزول ( که استروژن را مهار می کنند) افزایش می یابد .

مصرف دارو ها

• مصرف دراز مدت گلوکوکوتیکوییدها (کورتون ها) و بعضی دلروهای ضد تشنج مانند بابیتورات و فنی تویین که متابولیسم ویتامین D زا تسریع می کنند با افزایش خطر بروز پوکی استخوان همراه است.
• مصرف زیاد هورمون تیرویید یا بیماری پر کاری تیرویید ،هر دو می تواند موجب کاهش بافت استخوانی شوند.
• مصرف داروهای مهار کننده باز جذب سروتونین (SSRIها) برای درمان افسردگی تراکم استخوان را در مرد و زن کاهش می دهد. البته نتایج به دست آمده از بررسی ها الزاماَ نشان دهنده ی این نکته نبوده اند که دارو های مزبور موجب پوکی استخوان شدهان . چندین دارو موجب کاهش فعالیت گُنادی می شوند.
• به عنوان مثال می توان بازدارنده ههای آروماتاز که برای درمان سرطان پستان به کار می رود ،متوترکسات و سایر دارو های ضد متابولیت، پروژسترون طولانی اثر (دِپو) و داروهای مقلد هورمون آزاد کننده ی هورمون گنادوتروپین را نام برد.مصرف دراز مدت دارو های ضد انغقاد مانند هپارین با کاهش تراکم استخوان همراه است.
• به نظر می رسد داروهای بازدارنده ی پمپ پروتون که تولید اسید معده را مهار می کنند( مانند اومپرازول ) با جذب کلسیم تداخل می نمایند . همچنین مصرف آنتی اسید های حاوی آلومینیم منجر به اتصال مزمن آلومینیم به فسفات می شوند. مصرف تیازلیدیندیون ها که برای کنترل دیابت به کار می روند( مانند روزیگیتازون و احتمالاَ پیوگلیتازون) با افزایش احتمال پوکی و شکستگی استخوان همراه است . درمان دراز مدت بالیتیوم می تواند منجر به پوکی استخوان شود. مصرف بعضی از داروهای مدّر می تواند موجب پوکی استخوان شود.

بیماری

• بسیاری از بیماری ها و اختلالات ،با ایجاد پوکی استخوان در ارتباط هستند. در بعضی از بیماری ها ،مکانیسم زمینه ای موثر بر متابولیسم ،مستقیم و در برخی دیگر، متعدد ناشناخته است.به طور معمول ،عدم تحرک موجب کاهش بافت استخوان می شود.
• مثلاً پوکی استخوان موضعی ممکن است پس از بی حرکتی طولانی ناشی از قرار گرفتن اندام شکسته در قالب گچی روی دهد. این وضعیت در بیماران فعال دارای سوخت و ساز و استخوانی زیاد (مانند ورزشکاران) شایع تر است .سایر نمونه ها عبارتند از کاهش بافت استخوانی در طول پرواز به فضا و یا در افرادی که بنا به علل مختلف به مدت طولانی بستری هستند یا از ویلچر استفاده می کنند.
• وضعیت های همراه با کاهش فعالیت گُنادی (غددجنسی)، خارج کردن هر دو تخمدان به وسیله عمل جراحی یا نارسایی زودرس تخمدان که موجب کاهش تولید می شوند با پوکی استخوان همراهند.در مرد ها ،کمبود تستوسترون(مثلاً در سنین بالا یا به دنبال خارج کردن بیضه ها) باعث پوکی استخوان می شود.
• احتلالات غدد درون ریز مانند سندذم کوشینگ ،پرکاری پاراتیریید،پرکاری تیرویید ،کم کاری تیرویید ،دیابت شیرین نوع1و2 ،آکرومگالی (درشتی اندام های انتهای ناشی از افرایش ترشح هورمون رشد هیپوفیزی بعد از بلوغ ) وکم کاری غده فوق کلیه می توانند منجر به پوکی استخوان شوند. در دوران حاملگی و شیردهی کاهش بافت استخوانی به طور برگشت پذیر دیده می شود.
• سوءتغذیه،تغذیه از راه وریدی و سوء جذب می توانند پوکی استخوان ایجاد کنند. اختلالات تغذیه ای و گوارشی مختلف مانند بیماری سلیاک،کرون، عدم تحمل لاکتوز ،عمل جراحی برداشت معده با پَس روده یا برداشتن آن و بیماری شدید کبدی (به ویژه سیروز صفراوی اولیه ) با پوکی استخوان همراه هستند.
• بیماران مبتلا به پرخوری شدید(جوع) نیز می توانند دچار پوکی استخوان شوند .در بعضی از افراد که به میزان کافی کلسیم مصرف می کنند ،ممکن است به دلیل عدم جذب کلسیم و یا ویتامین D، پوکی استخوان ایجاد شود. کمبود سایر ریز مغزی ها مانند ویتامین K,C و ویتامین B12نیز منجر به پوکی استخوان می شود .
• در افراد مبتلا به اختلالات روماتولوژیک مانند آرتریت روماتویید ،اسپوندیلیت آنکیلوزان،لوپوس وآتریت چند مفصلی جوانان (با علت ناششناخته ،پوکی استخوان به عنوان جزئی از بیماری یا به دلیل وجود سایر عوامل خطر (به ویژه درمان با کورتون) دیده می شود.نارسایی کلیه می تواند به تخریب استخوانی منجر شود.
• اختلالات خونی مرتبط با پوکی استخوان عبارتند از بیماری میلوم متعدد و سایر گاموپاتی های مونوکلونال ، لنفوم و لوسمی ،ماستوسیتوز، هموفیلی ،بیماری کم خونی سلول داسی و تالاسمی.بسیاری از اختلالات ارثی با پوکی استخوان همراه هستند. در افراد مبتلا به اسکولیوز ( انحراف جانبی قابل ملاحظه ی ستون مهره ای با علت ناشناخته ) نیز احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر است . پوکی استخوان در افراد مبتلا به انسداد مزمن ریوی و بیماری پارکینسون نیز شایع است. در افراد ی که دچار افسردگی جدی هستند سرعت از دست رفتن بافت استخوانی بیشتر است.

نوشیدن الکل

• نوشیدن مقادیر زیاد الکل به طور مزمن به ویژه در سینین جوانی به طور چشمگیر احتمال پوکی استخوان را افزایش می دهد.

استعمال دخانیات

• سیگار ، فعالیت اوستئوبلاست ها را مهار می کند و از عوامل خطر مستقل پوکی استخوان به شمار می آید . سیگار همچنین موجب افزایش تجربه ی استروژن برونزاد، کاهش وزن بدن و یائسگی زودتر از موعود می شود که همه ی این موارد به کاهش تراکم مواد معدنی استخوان می انجامند.

مصرف بیش از حد نوشابه

• ارتباط میان پوکی استخوان و نوشابه های گاز دار کافئینه مشخص نیست ولی کافئین با جذب کلسیم تداخل می کند و اثر مدّر آن موجب افزایش از دست رفتن مواد معدنی استخوان می شود .علاوه بر این اسید فسفریک موجود در نوشابه های گازدار (سودا) می تواند از طریق تغییر دادن تعادل اسید خون موجب از دست رفتن بافت استخوانی شود. چنان چه نوشیدنی کافئینه می خورید مقدار کافی کلسیم و ویتامین D را نیز از طریق سایر منابع غذایی یا مکمل تأمین نمایید.

ورزش بیش از حد

• ورزش هایی که در آن تحمل وزن استفاده می شود می تواند در سنین نوجوانی موجب افزایش توده ی استخوانی شوند. در بزرگسالان ، فعالیت بدنی به حفظ توده ی استخوانی کمک می کند و می تواند آن را تا 2 درصد افزایش دهد. عدم فعالیت فیزیکی نیز موجب از دست رفتن قابل ملاحظه ی توده استخوانی می شود ولی ورزش بیش از حد به آسیب دایمی استخوان ها می انجامد. بسیاری از دوندگان ماراتن در سنین بالا مبتلا به پوکی استخوان شدید شده اند. ورزش سنگین استخوان شود.
• ورزش سنگین اغلب با کاهش میزان استروژن و در نتیحه ، ایجاد پوکی استخوان شود. ورزش سنگین اغلب با کاهش شاخص توده ی بدنی همراه است .ورزش صحیح و مقدار مناسب در طول زندگی اهمیت بسیار دارد ولی با شروع ورزش در هر سنی می تواند به افزایش تراکم استخوان کمک کرد.

فلزات سنگین

• ارتباط قوی میان کادمیوم، سرب و بیماری های استخوانی به اثبات رسیده است . تماس با مقدار کم کادمیوم با ازیاد از دست رفتن تراکم ماده ی معدنی استخوان در هر دو جنس در ارتباط است که این امر موجب درد و افزایش خطر شکستگی استخوان به ویژه در مسن و جنس مونث می شود. تماس با مقدار بیشتر کادمیوم منجر به بیماری اوستئومالاسی (نرم استخوان) خواهد شد.

نـــــــــکتــــــــــــــــــــه

در سن 80 سالگی ممکن است از هر 3 زن و از هر 5 مرد، یک نفر دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان شود.احتمال بروز شکستگی ناشی از پوکی استخوان در خانم ها، در سن 50 سالگی 40 درصد و در آقایان 13 درصد است.

• چگونه می توان پوکی استخوان را تشخیص داد؟
  تاریخ انتشار : 1392-04-20تاریخ بروز رسانی : 1403-05-01


• پوکی استخوان و تغذیه
  تاریخ انتشار : 1393-04-16تاریخ بروز رسانی : 1402-05-19


• نشستن نامناسب و پوکی استخوان
  تاریخ انتشار : 1392-11-17تاریخ بروز رسانی : 1402-05-19


• هر آنچه باید در مورد پوکی استخوان بدانید
  تاریخ انتشار : 1395-07-04تاریخ بروز رسانی : 1402-05-19


• نقش ورزش در پوکی استخوان
  تاریخ انتشار : 1392-04-25تاریخ بروز رسانی : 1403-05-01