فیبرومیالژیا (بدن درد شدید، ضعف و خستگی) چگونه درمان میشود؟

فیبرومیالژیا اختلالی است که مشخصه اصلی آن درد منتشر اسکلتی عضلانی همراه با خستگی مزمن، اختلال‌‌های خواب، حافظه و خلق و خو است. پژوهشگران بر این باوراند که فیبرومیالژیا حس درد را با تأثیرگذاری بر نحوه پردازش سیگنال‌های درد توسط مغز تقویت می‌کند. علائم گاهی اوقات پس از وارد شدن ضربه یا تروما، جراحی، عفونت یا فشار روانی قابل ملاحظه شروع می‌شود؛ اما علائم در موارد دیگر به تدریج و به مرور زمان انباشته می‌شود و در نهایت در اثر وقوع حادثه‌ای بروز می‌یابد. فیبرومیالژیا قابل معالجه نیست؛ اما به منظور کاهش درد، بهبود عملکرد مفاصل و عضلات و پیشگیری از تشدید علائم درمان‌هایی وجود دارد. اگرچه درمان اولیه معمولاً تجویز دارو است، رویکردهای دیگری نیز معرفی شده‌اند که بهره‌گیری از آنها یا به اندازه مصرف دارو مؤثر است یا دست‌کم در مدیریت علائم سودمند است. این درمان‌های غیردارویی بر پیشگیری از عود علائم متمرکز می‌شوند. بهره‌گیری از درمان مناسب عوارض جانبی و خطرهای سندرم فیبرومیالژیا و دوره نقاهت درمان را کاهش می‌دهد.

علت ابتلا به فیبرومیالژیا

بسیاری از پزشکان معتقداند که تحریک عصبی مکرر در بیماران مبتلا به سندرم فیبرومیالژیا باعث تغییر کردن مغز و نخاع می‌شود. این تغییر موجب می‌شود میزان مواد شیمیایی خاصی که در مغز وجود دارند و پیام درد را منتقل می‌کنند، در حد غیرعادی افزایش پیدا کند. به‌علاوه گیرنده‌های درد مغز، نوعی حافظه درد را ایجاد می‌کنند و حساس می‌شوند، به عبارت دیگر به سیگنال‌های دردناک و غیردردناک بیش از حد واکنش نشان می‌دهند.

عوامل بسیاری می‌توانند به این تغییرات دامن بزنند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ژنتیک: چون سندرم فیبرومیالژیا معمولاً ارثی است، احتمالاً جهش‌های ژنتیکی خاص استعداد برخی را برای مبتلا شدن به این اختلال افزایش می‌دهد.
• عفونت: بعضی بیماری‌ها محرک یا تشدیدکننده سندرم فیبرومیالژیا هستند.
• رویدادهای فیزیکی یا هیجانی: محرک سندرم فیبرومیالژی گاهی رویدادهای فیزیکی مانند تصادف خودرو است. استرس روانی مزمن نیز می‌تواند محرک فیبرومیالژیا باشد.

افراد مستعد ابتلا به سندرم فیبرومیالژیا

• جنسیت: سندرم فیبرومیالژیا در بانوان شایع‌تر از آقایان است.
• سابقه خانوادگی: اگر یکی از والدین یا خواهر یا برادرتان به فیبرومیالژیا مبتلا باشد، احتمال بروز این نشانگان در شما افزایش می‌یابد.
• اختلال‌های دیگر: ابتلا به آرتروز، روماتیسم یا لوپوس خطر ابتلا به سندرم فیبرومیالژیا را افزایش می‌دهد.

علائم فیبرومیالژیا

علائم اصلی سندرم فیبرومیالژیا به شرح زیر است:

• درد گسترده: درد فیبرومیالژیا غالباً به صورت درد مداوم سنگین و عمیقی توصیف می‌شود که حداقل سه ماه طول کشیده است. دردی گسترده و منتشر محسوب می‌شود که در هر دو سمت بدن و بالا و پایین کمر حس شود.
• خستگی مزمن: اغلب بیماران دچار سندرم فیبرومیالژیا حتی اگر شب مدت طولانی خوابیده باشند، صبح خسته از خواب بیدار می‌شوند. درد غالباً مانع از خوابیدن بیمار می‌شود و بسیاری از بیماران دچار اختلال‌های خوابی مانند سندرم پای بی‌قرار و آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) می‌شوند.
• مشکلات شناختی: یکی از علائمی که از آن با اصطلاح «مه فیبرو» یاد می‌شود، توانایی تمرکز، توجه و متمرکز ماندن روی وظیفه‌های ذهنی را مختل می‌کند.

سندرم فیبرومیالژی غالباً هم‌زمان با عارضه‌های دیگری از قبیل موارد زیر وجود دارد:

• سندرم روده تحریک‌پذیر
• سندرم خستگی مزمن
• میگرن و دیگر انواع سردرد
• سیستیت بینابینی یا سندرم مثانه دردناک
• اختلال‌های مفصل فکی ـ گیجگاهی
• اضطراب
• افسردگی و
• سندرم تاکی‌کاردی وضعیتی.

نقاط درد در فیبرومیالژیا

در گذشته اگر افراد دارای درد منتشر بوده و درد در حداقل 11 نقطه از 18 نقطه‌ی مشخص که به آن نقاط ماشه‌ای می گویند بروز می‌کرد. این بیماری در فرد تشخیص داده می‌شد. پزشکان برای اینکه شدت درد در این نقاط را بررسی کنند به آرامی به آنها فشار وارد می‌کنند. نقاط درد یا ماشه‌ای رایج عبارتند از:

• پشت سر
• بالای شانه
• بالای سینه
• پهلوها
• زانوها
• قسمت خارجی ساعد

عوارض فیبرومیالژیا چیست؟

فیبرومیالژیا می تواند باعث درد، ناتوانی و کیفیت پایین زندگی شود مبتلایان فیبرومیالژیا ممکن است دارای عوارضی مانند:

1. بستری شدن بیشتر: اگر فیبرومیالژیا دارید، دو برابر بیشتر از افراد بدون فیبرومیالژیا در بیمارستان بستری می‌شوید.
2. کیفیت زندگی پایین‌تر: افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است کیفیت زندگی پایین‌تری را تجربه کنند.
3. نرخ بالای افسردگی اساسی: بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا 3 برابر بیشتر از بزرگسالان بدون فیبرومیالژیا در معرض افسردگی شدید قرار دارند.
4. نرخ بالای مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی و جراحات: میزان مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی و جراحات در میان بیماران فیبرومیالژیا بیشتر است؛ اما مرگ‌ومیر کلی در میان بزرگسالان مبتلا به فیبرومیالژیا مشابه جمعیت عمومی است.
5. نرخ بالاتر سایر بیماری‌های روماتیسمی: فیبرومیالژیا اغلب با انواع دیگر آرتریت مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و اسپوندیلیت آنکیلوزان همراه است.

تشخیص بیماری فیبرومیالژیا

اگر فرد به مدت 3 ماه و یا بیشتر دردی منتشر و همه جانبه در بدن خود احساس کند، پزشک احتمالاً تشخیص خواهد داد که به فیبرومیالژیا مبتلا است. هیچگونه روش تشخیصی آزمایشگاهی و یا تصویر برداری قادر به تشخیص بیماری نیست. پزشک برای تشخیص علت احتمالی دردهای مزمن شاید از این روش‌ها استفاده کنید.

لیزر درمانی فیبرومیالژیا

لیزر درمانی سطح پایین به عنوان یکی دیگر از درمان‌های جایگزین فیبرومیالژیا شناخته می‌شود. این درمان که برای بهبود نتایج درد و دامنه حرکتی بالای بدن بیماران طراحی شده است، نقش مؤثری در بهبود علائم این بیماری به ویژه در زنان مبتلا به فیبرومیالژیا دارد. در این بیماری در لمس مناطق دردناك، نقاط دردناكی وجود دارد و لیزردرمانی به عنوان برطرف كننده درد و التهاب در نقاط تریگر (شروع كننده درد) در این بیماران به كار می رود. لیزرهای گالیوم آلومینیوم آرسناید با دسترسی نور لیزر به نقاط دردناك و مناطق ایجادكننده درد عضلانی و برطرف كردن التهاب در ناحیه درد، موجب برطرف شدن درد در مناطق عضلانی، نسج همبند و مفاصل و استخوان های این بیماران است.

درمان فیبرومیالژیا با طب سوزنی

طب سوزنی به طور متوسط به کاهش بسیاری از انواع دردهای مزمن کمک می‌کند. در حالی که مطالعات در مورد اثربخشی طب سوزنی برای علائم فیبرومیالژیا تا حدودی ناهماهنگ است؛ اما اغلب نشان می‌دهد این روش درمانی نیز ممکن است در درمان فیبرومیالژیا نقش مفیدی داشته باشد. طب سوزنی شامل وارد کردن سوزن‌های بسیار ظریف به اعماق مختلف نقاط استراتژیک بدن است که معمولاً به مدت 20 تا 30 دقیقه در جای خود باقی می‌مانند و گاهی با افزودن گرما یا برق بیشتر تحریک می‌شوند.

گرمادرمانی فیبرومیالژیا

گرما درمانی یکی از روش های درمانی بخصوص در فیزیوتراپی است که نقش مؤثری در تسکین دردهای سیستم اسکلتی عضلانی داشته و دامنه حرکتی را بهبود می بخشد. افزایش میزان گرمای عمقی در بافت های بدن سبب افزایش سوخت و ساز و متابولیسم در بافت هدف شده و از طرفی با افزایش جریان خون موضعی و عمومی سبب افزایش میزان انرژی و اکسیژن در دسترس سلول ها برای ترمیم آسیب های خود می شود و به این طریق کمک زیادی به تسریع فرایند بهبودی می کند.

تحریک الکتریکی از درمان های جدید فیبرومیالژیا

از طریق استفاده هدفمند جریان‌های الکتریکی یا مغناطیسی روی پوست سر، تحریک غیرتهاجمی مغز رخ می‌دهد. همین موضوع امکان تعدیل مؤثر مناطق خاصی از مغز را فراهم می‌کند.